Vieze Wacko Jacko is dood, leve zijn werk

Please don’t stop the music, wil ik met Rihanna meeschreeuwen naar de dj.

De jaren 80, dat waren de jaren van de grote popiconen. De halve planeet draaide uit zijn as toen Madonna haar hitsige tonen liet weerklinken en de andere helft startte de loopband om mee te moonwalken met Michael Jackson. Niemand geloofde sowieso dat Billie Jean de lover van Jackson was, maar toch was en is dat nummer onweerstaanbaar lekker. Rond de man zelf hing al van meetaf aan iets unheimlichs. Wacko Jacko was een alien met robotachtige danspasjes, een fenomenale performer ook, wiens oeuvre tot een onovertroffen hoogtepunt kwam met Thriller, een monument in de popgeschiedenis. Na de gloriejaren, met zijn Neverland-droomranch en zijn bombastische promotournees, trouwde de King of Pop opeens met de dochter van Elvis Presley, als om krampachtig zijn volwassen heteroseksualiteit te bewijzen. In 2005 werd hij in de rechtbank officieel beschuldigd van pedofilie. Geruchten waren er al veel langer. Jackson heeft zich bij leven kunnen verdedigen. Steeds heeft hij staalhard ontkend dat hij iets ongepasts heeft gedaan met de jongens op zijn speeldomein.

Larger than life

Nu is er de vier uur durende HBO-documentaire Leaving Neverland waarin twee vermeende slachtoffers van Jackson het woord krijgen. De jongens waren fans, uitverkorenen die te dicht bij hun god zijn gekomen en zich lelijk hebben verbrand. Want Jacko wás een god, vele malen larger than life. Welke moeder laat haar kind zomaar slapen bij een volwassen man die zelf uitpakt met zijn peterpancomplex en zijn hele leven daarop afgestemd heeft, aap en privépretpark met gigasnoepwinkel inbegrepen? Een moeder die blind en medeplichtig meegaat in de naïeve fantasie en de adoratie. Ook het publiek wilde maar al te graag geloven dat de man een onschuldige kleine jongen was, door zijn gerateerde kindertijd, een kinds genie dat niets pervers in de zin had. Al was hij wel raar.

De timing van de docu is perfect. In deze tijden van verhoogde alertheid en de eis tot morele onkreukbaarheid, ingezet door de hele #metoo-beweging, zal het publiek gegarandeerd luidkeels reageren. Bovendien staat pedofilie dan nog eens met stip bovenaan de taboelijst.

In Nrc.next zegt Dan Reed, de regisseur van Leaving Neverland, dat de docu niet gaat over Michael Jackson. “Het gaat mij om de moeilijke, vaak tegenstrijdige waarheden die spelen wanneer kinderen op heel jonge leeftijd misbruikt worden en verliefd worden op hun misbruiker.”

Dader-slachtofferdynamiek

Als je dat verhaal kan opentrekken tot een maatschappelijk debat, dán dient deze docu een heel belangrijk doel, namelijk dat wij als publiek begripvoller zouden worden voor de complexiteit van de hele dader-slachtofferdynamiek, en alerter. Iedereen waarschuwt dat je na de docu geen fan van Jackson meer kan zijn. Zelf hoef ik absoluut geen fan van de man te zijn, al word ik instant blij als de aanstekelijke beat van ‘Billie Jean’ weerklinkt, op een turnmat of in een van de acht miljoen remixen van remixen.

Het is, zacht uitgedrukt, bepaald geen tijd waarin kunstenaars anoniem achter hun kunst kunnen verdwijnen. Wanneer we zouden ophouden met artiesten als goden te vereren, zou het hele schisma rond Jackson van de baan zijn. Uiteraard is het twijfelachtig of dat ooit zal gebeuren want we verliezen ons veel te graag in aspirationele godenvereringen, aangedreven door de muziek. Maar de muziek was er eerst. Wacko Jacko zelf is van zijn megalomane voetstuk gedonderd en teruggebracht tot wie hij hoogstwaarschijnlijk was: een wereldvreemde pervert. De onttovering is compleet maar de man is dood. De muziek niet.

Reed zegt ook: “Ik pleit er niet voor om zijn muziek te verbannen.”

Dus: scheid mens en werk, al is dat in deze tijden bijna onmogelijk. We hebben onszelf voor een onmogelijkheid geplaatst: de mens, eigenlijk nog iemand anders dan de artiest, is in één moeite door vereenzelvigd met het werk en dus moeten wij, als mensen met een geweten, daar een oordeel over vellen, over de mens die ons volledig het zicht op zijn werk beneemt. Over mensen en hun al dan niet strafbare daden moeten rechtbanken oordelen, maar in deze tijdgeest dwingen wij elkaar steeds meer om kleur te bekennen en kunst vooral als een verlengstuk van het morele karakter van een maker te beschouwen. Tot welk kamp wil je behoren? Dat van de verdedigers van een pedofiel? Iemand?

We hebben het droomland al verlaten, maar laat een monument als Thriller bestaan. De performer bestaat niet meer, maker en werk zijn meer dan ooit gescheiden. Geef die songs een nieuw leven, laat nieuw talent dat onder handen nemen. Vieze Wacko Jacko is dood, leve zijn werk.