Waarom we slechter slapen van het turen naar een scherm

Wat is er ontdekt?

Jongeren die tot laat in de avond telefoons, tablets of computers gebruiken, slapen slechter dan leeftijdsgenoten die geen schermpjes gebruiken voor het slapen gaan. Dit blijkt uit onderzoek van het Nederlandse RIVM onder ruim 1.300 kinderen en jongeren. De veelvuldige schermgebruikers slapen tot een half uur korter en worden ook relatief vaak wakker ’s nachts.

Het RIVM voerde een soortgelijk onderzoek eerder uit onder volwassenen, met vergelijkbare resultaten. Een belangrijke oorzaak van deze problemen is het blauwe licht dat afkomstig is van de beeldschermen, wat de biologische klok kan verstoren. Blauw licht bemoeilijkt namelijk de productie van het hormoon melatonine, dat het slaap- en waakritme regelt.

“We denken al langer dat het telefoongebruik iets doet met de kwaliteit van je slaap”, zegt Ysbrand van der Werf, slaaponderzoeker bij Amsterdamse UMC en niet betrokken bij de nieuwe studie. “Dat vermoeden zien we hierin bevestigd, dat is heel belangrijk”.

Is blauw licht de enige oorzaak van slaapproblemen door schermgebruik?

“We zien wel dat licht een belangrijke component is, maar niet de enige”, vertelt  Linda van Kerkhof, onderzoeker bij het RIVM. Zo kunnen jongeren ook wakker blijven van de activiteiten op hun telefoon, zoals gamen of scrollen door Facebook. Door laat op te blijven maar toch vroeg uit bed te moeten, blijft er simpelweg weinig tijd over om te slapen. De wetenschappers van het RIVM verwijzen naar het advies van de Amerikaanse Sleep Foundation. Deze raadt minimaal 9 uur slaap aan per nacht voor jongeren tussen de 8 en 13 jaar. Voor 13 tot 18 jaar wordt minimaal 8 uur slaap aanbevolen.

Gerard Kerkhof, hoogleraar psychofysiologie aan de Universiteit van Amsterdam, wijst erop dat jongeren gevoeliger zijn voor licht dan ouderen. Zo worden deze jongeren minder snel slaperig en is hun biologische klok anders ingesteld. “Door al die factoren is er een sterke drang om het later te maken”.

Moderne mobieltjes hebben een ‘avondstand’ met minder blauw licht. Helpt die dan niet?

“Dat is nog niet onderzocht”, stelt Van Kerkhof. “Maar dat willen we graag in een vervolgonderzoek uitproberen”. Maar zelfs als de hoeveelheid licht afneemt, kan laat opblijven om te appen of gamen voor slaaptekort zorgen.

Wat valt er te doen om kinderen beter te laten slapen met al die schermverleidingen?

“We hopen dat dit onderzoek leidt tot bewustwording bij ouders en jongeren”, aldus Van Kerkhof. “Het verband tussen schermgebruik en slaapproblemen is duidelijk. Mogelijk moeten ouders maatregelen nemen als ze zien dat het gebruik van bijvoorbeeld social media de slaap van hun kinderen bemoeilijkt.”

“Ik zou er voor pleiten om de factoren die slaap beïnvloeden een plek te geven in het onderwijs”, stelt hoogleraar Kerkhof. Volgens hem kan dat ervoor zorgen dat jongeren beter met hun beeldschermen omgaan.

Hoe is het onderzoek uitgevoerd?

De kinderen en jongeren behoren tot de 167.000 deelnemers aan Lifelines. Bij dit grootschalige onderzoek volgen wetenschappers het wel en wee van deelnemers van verschillende leeftijden. Het RIVM voerde twee studies uit. Eerst vulden ruim 1.350 kinderen en jongeren een vragenlijst in over hun beeldschermgebruik en mogelijke slaapproblemen. Een andere groep jongeren, waarvan wel bekend is dat zij regelmatig schermen gebruiken, werd gevraagd om twee aanpassingen te doen. Zij moesten stoppen met ’s avonds beeldschermen gebruiken, of zetten een oranje bril op wanneer zij ’s avonds een beeldscherm gebruikten. Deze bril blokkeert het blauwe licht van de schermpjes en de omgeving. In een andere week gebruikte deze groep een controlebril die niets doet tegen blootstelling door licht, zegt Van Kerkhof van het RIVM.

Na de testperiodes vulden de jongeren opnieuw een vragenlijst in. Ook kregen de deelnemers in deze periodes bewegingsmeters om, waarmee de onderzoekers kunnen voorspellen of een kind slaapt op basis van beweging. Bovendien stonden de jongeren wekelijks speeksel af om het melatonine te meten.

De jongeren die aanpassingen deden aan hun schermgebruik bleken beter te gaan slapen. Van Kerkhof: “Dit bewijst dat schermgebruik ’s avonds slaapproblemen veroorzaakt.”