Oxfam vreest dat de Europese ­ministers van Financiën, die volgende week dinsdag samenkomen in Brussel, zullen beslissen om negen beruchte belastingparadijzen van de zwarte en de grijze lijsten te schrappen. De ngo baseert zich daarvoor op eigen onderzoek, dat dezelfde criteria hanteert als de EU.

Zo zouden de Bahama’s, Bermuda, de Britse Maagdeneilanden, de Kaaimaneilanden, Guernsey, Hongkong, het eiland Man, Jersey en Panama op de zwarte noch de grijze lijst vermeld worden. Sommige van die landen ­waren nochtans betrokken bij de ­Panama Papers, de Paradise Papers en andere ophefmakende schandalen die sinds 2017 aan het licht zijn gekomen.

“Die landen weten hoe de zwarte lijsten werken”, zegt Johan Langerock, de auteur van het Oxfam-rapport Off the hook. “Ze hebben wettelijke hervormingen doorgevoerd. Sommige praktijken zijn bijvoorbeeld hervormd om aan de criteria te voldoen, maar worden intussen wel breder toegepast. We vragen dan ook dat er meer gekeken wordt naar de economische realiteit”, zo klinkt het nog.

“De criteria die de EU hanteert zijn op zich zeker niet waardeloos, maar de manier waarop ze worden toegepast is voor verbetering vatbaar. We vrezen dat de aangepaste lijsten nu alleen maar meer schade zullen aanrichten. Want die landen worden nu de facto niet meer als een belastingparadijs gezien.”

Hypocrisie van Europa

In totaal zouden 23 landen van de grijze lijst worden geschrapt omdat ze nu voldoen aan de Europese eisen. Achttien andere zullen dan weer van de grijze lijst worden verplaatst naar de zwarte lijst, die daarmee wordt uitgebreid tot 23 landen. ­Volgens Oxfam zouden in principe ook Zwitserland en de VS op die zwarte lijst moeten staan, al ­verwacht de ­organisatie dat dat om politieke redenen niet zal gebeuren.

Oxfam wijst er trouwens op dat vijf Europese lidstaten – Cyprus, Ierland, Luxemburg, Malta en Nederland – zelf niet voldoen aan de Europese vereisten. “Als de EU haar criteria op haar eigen lidstaten zou toepassen, zouden die landen op de zwarte lijst moeten terechtkomen. Dat toont wel de hypocrisie van de EU aan: wel normen opleggen aan andere landen, maar ze zelf niet toepassen”, aldus Langerock.

Ook ons land krijgt trouwens een veeg uit de pan: Oxfam hekelt met ­name de ‘innovatieaftrek’, waardoor bedrijven minder belastingen betalen op winsten uit intellectuele eigendom, zoals octrooien en auteursrechten. “België blijft een belastingparadijs voor bepaalde multinationals en doet te weinig om belasting­ontwijking tegen te gaan”, stelt de ­onderzoeker. “Via de innovatieaftrek kunnen farmareuzen hun belastingfactuur in België nog steeds drastisch verlagen, tot onder 5 procent, terwijl het gebruikelijke tarief 29,58 procent bedraagt.”

Op basis van onderzoek door vooraanstaande economen schat Oxfam dat Frankrijk, Duitsland, Italië en Spanje alleen al in 2015 voor liefst 35,1 miljard euro aan belasting­inkomsten aan hun neus zagen voorbijgaan als gevolg van grootschalige belastingontwijking.