Ontstaat een "gebroken hart" in onze hersenen? Nieuw onderzoek legt verband bloot
Een gebroken hart, een beeld dat vooral thuis lijkt te horen in liedjes, boeken en films. Toch is het ook een bestaande medische aandoening: je hart kan écht schade oplopen na of door een ingrijpende gebeurtenis. Voor wetenschappers is het "gebroken-hartsyndroom" vooralsnog een vrij onduidelijk fenomeen. Nu is voor het eerst een verband aangetoond tussen bepaalde gebieden in onze hersenen en het ontstaan van een "gebroken hart".
Het "gebroken-hartsyndroom" staat in de medische wetenschap ook bekend als stresscardiomyopathie of takotsubo-cardiomyopathie (TTS). Dat laatste verwijst naar een Japanse keramische kruik met een brede bodem en een smalle hals (tsubo) die gebruikt wordt om een inktvis (tako) te vangen. Bij het gebroken-hartsyndroom neemt het hart de vorm aan van die kruik.
Het is een acuut verschijnsel dat plots optreedt na langdurige hevige emotionele stress. Dikwijls door een negatieve gebeurtenis (een relatiebreuk, een overlijden), maar ook grote positieve emoties (een huwelijk, een nieuwe job) kunnen het syndroom uitlokken. Door de stress komen allerlei stoffen vrij in het bloed die maken dat de linkerhartkamer plots niet goed meer samenknijpt en "opblaast".
De symptomen lijken heel erg op die van een hartaanval, maar worden niet veroorzaakt door een verstopping van kransslagaders. Op een ecg (hartfilmpje) zullen wel kenmerken van een infarct te zien zijn, maar een hartkatheterisatie (kransslagaderonderzoek) brengt geen vernauwingen aan het licht. Een echo toont bijvoorbeeld wel de kenmerkende "kruikvorm" van de linkerhartkamer.
(lees verder onder de foto)
Zeldzaam
De meeste gevallen worden geregistreerd bij vrouwen van middelbare leeftijd, slechts 10 procent van de patiënten is een man. Er bestaat geen specifiek medicijn, patiënten krijgen meestal bloedverdunners, bloeddrukverlagers of stressmedicatie en moeten nadien letten op hun stressniveau.
De symptomen zijn meestal tijdelijk, de hartspier herstelt zich bijna altijd na enkele dagen, weken of maanden. Al kan het syndroom ook hartritmestoornissen en hartfalen uitlokken, er zijn ook gevallen bekend van patiënten die eraan overleden zijn. Dikwijls wordt de dood van actrice Debbie Reynolds genoemd, een dag na de dood van haar dochter Carrie Fisher, eind 2016, al is niet duidelijk of het daar om het gebroken-hartsyndroom ging.
Het gebroken-hartsyndroom is zeldzaam, er is niet zo veel over bekend. Wetenschappers hebben ook nog niet exact kunnen bepalen welke mechanismen precies een rol spelen. Er lijkt wel een mogelijke link te zijn met zogenoemde catecholaminen, hormonen die aangemaakt worden bij stress en pijn en terug te vinden zijn in ons bloed. De meest bekende zijn adrenaline, noradrenaline en dopamine.
Link tussen ons brein en ons hart
Zwitsers onderzoek heeft nu voor het eerst kunnen aantonen dat het brein betrokken is bij het ontstaan van TTS. Neurowetenschappers en cardiologen aan het Universitair Ziekenhuis in Zürich onderzochten hersenscans van 15 patiënten met TTS. Die vergeleken ze met hersenscans van 39 gezonde patiënten.
"We bekeken vier specifieke hersengebieden die niet fysiek, maar wel functioneel met elkaar verbonden zijn, wat wil zeggen dat ze informatie delen", vertelt professor Christian Templin, hoofdauteur van het onderzoek. Het ging onder meer over de amygdala, de hippocampus en de gyrus cinguli. Dat zijn hersengebieden die betrokken zijn bij het verwerken van emoties en het controleren van onbewuste processen in ons lichaam zoals hartslag, ademhaling en spijsvertering.
De onderzoekers zagen dat er bij mensen met TTS veel minder communicatie was tussen die hersengebieden dan bij mensen uit de controlegroep. Van diezelfde gebieden wordt aangenomen dat ze onze reactie op stress controleren. "We hebben voor het eerst een verband kunnen leggen tussen de werking van hersengebieden en TTS. De slechtere communicatie zou de manier waarop mensen op stress reageren negatief kunnen beïnvloeden en hen meer vatbaar maken voor het syndroom", zegt Templin.
(lees verder onder de afbeelding)
Wat leidt tot wat?
Het exacte verband is nog niet duidelijk. Er waren geen hersenscans van de patiënten voor of op het moment dat ze het syndroom ontwikkelden. De onderzoekers kunnen dus niet zeggen of de verminderde communicatie TTS veroorzaakt, of dat TTS leidt tot de verminderde communicatie.
Er is dus nog meer onderzoek nodig, zegt co-auteur Jelena Ghadri. "We hopen dat deze studie een nieuw aanknopingspunt is om te begrijpen dat het om meer dan een gebroken hart gaat, maar dat er duidelijk interacties tussen onze hersenen en ons hart zijn. Hopelijk kunnen we dit op termijn vertalen naar betere behandelingen voor patiënten."
Meer lezen?
"Altered limbic and autonomic processing supports brain-heart axis in Takotsubo syndrome" is gepubliceerd in het wetenschappelijke blad European Heart Journal.