Rusland gaat nepnieuws verbieden en daar valt bijna iedere vorm van kritiek onder
Rusland heeft wetgeving aangenomen die geldboetes en gevangenisstraffen zet op de verspreiding van nepnieuws en op het beledigen van de autoriteiten. Tegenstanders van de wetgeving spreken van totale censuur van het Russische internet. Zelfs uit president Poetins eigen ministeries klinkt kritiek.
Het lagerhuis van het parlement nam de wetten donderdag met grote meerderheid aan. Ze worden van kracht als de senaat en president Poetin ze ondertekenen. In Rusland geldt die stap als een formaliteit.
Nieuwsorganisaties die onlinenepnieuws verspreiden, kunnen volgens de wet zonder waarschuwing geblokkeerd worden. Individuen riskeren straffen tot 300.000 roebel (4.050 euro) voor nepnieuws – het tienvoudige van een gemiddeld maandsalaris in Rusland. Op het beledigen van de autoriteiten komt een boete tot 100.000 roebel (1.350 euro). Bij herhaling dreigt een gevangenisstraf van 15 dagen.
Brede definitie
De kritiek van tegenstanders richt zich op de brede definities van de overtredingen. Nepnieuws is in de wetgeving omschreven als niet-geverifieerde informatie die “een bedreiging vormt voor het leven of gezondheid van burgers, de openbare orde, of hinder vormt voor strategisch belangrijke infrastructuur”.
De opstellers van de wet geven als voorbeeld de onrust na een grote brand in een Siberisch winkelcentrum vorig jaar. Na de brand verschenen er op internet berichten dat er meer doden waren dan de autoriteiten stelden.
Tegenstanders denken dat de wet bedoeld is om het Russische internet te zuiveren van kritiek op de overheid
Maar tegenstanders denken dat de wet bedoeld is om het Russische internet te zuiveren van kritiek op de overheid. De definitie van nepnieuws is volgens hen zo breed, dat de procureur-generaal iedere vorm van kritiek kan bestraffen.
Hetzelfde geldt voor de wet tegen het beledigen van de autoriteiten. De Russische toezichthouder voor het internet kan binnenkort straffen uitdelen voor berichten die ‘de samenleving en staat’ krenken. Dat kan vrijwel alles zijn, denken critici.
Opvallend is dat handhavingsdiensten er net zo over denken. De procureur-generaal, de ministeries van Justitie en Communicatie en de internettoezichthouder spraken zich allemaal uit tegen de wetten – een hoogst ongebruikelijke situatie in Rusland.
Onuitvoerbare wetten
Jekaterina Artamonova, vice-voorzitter van de juridische afdeling bij de procureur-generaal, zei tegen staatspersbureau Interfax dat de wetten een gevaar vormen voor “grondrechten van burgers en de vrije verspreiding van informatie”. Internettoezichthouder Roskomnadzor klaagde dat de wetten onuitvoerbaar zijn wegens de brede definities van nepnieuws en beledigingen tegen de autoriteiten.
De instanties hebben hun handen vol aan uitvoering van andere wetten die de internetvrijheid inperken. Het Kremlin neemt steeds meer maatregelen om het internet te reguleren. Terwijl tegenstanders van president Poetin met succes verbannen zijn van alle televisiezenders, hebben ze online een miljoenenpubliek. Filmpjes over corruptie van regeringsleden gaan viraal. Poetin maakt er geen geheim van dat hij de makers wil dwarsbomen: hij is openlijk voorstander van druk op oppositiepolitici, zoals corruptiebestrijder Aleksej Navalny, om onrust te voorkomen.
Het aantal veroordelingen wegens extremisme is verdrievoudigd sinds 2013
De wetten perken niet alleen de meningsvrijheid in van oppositiepolitici, maar van alle Russen. Het aantal veroordelingen wegens extremisme is verdrievoudigd sinds 2013. Russen zijn onder meer veroordeeld voor opmerkingen op internet over de Russische orthodoxe kerk en over Ruslands militaire activiteiten in Oost-Oekraïne. Sommigen zitten in de gevangenis voor het retweeten van zo’n opmerking.
Komende zondag staan demonstraties gepland tegen de twee nieuwe wetten. Eerdere acties tegen inperkingen van vrijheid op internet weerhielden Poetin er niet van zijn handtekening te zetten onder nieuwe maatregelen.