Red het klimaat, geef uw huisdier insecten te eten

In tijden van vliegschaamte en een knoert van een gewetensprobleem bij elke steak die je naar binnen werkt, doen de onderzoekers van ESU Services er nog een schep schuldgevoel bovenop. Ook de poezelige pootjes van uw huisdier hebben een grote ecologische voetafdruk, zo berekende dit Zwitserse onderzoeksbureau, gespecialiseerd in milieustudies. 

Terwijl we zelf keurig wegwerpbestek en rietjes (proberen te) weren en de spekreepjes (af en toe) inruilen voor groenteburgers, scherpen onze huisdieren hun klauwen vaak wél gewoon nog aan plastic speeltjes, of kauwen ze op brokjes die in een vervuilende vleesindustrie tot stand kwamen. Voor die vleesproductie is immers een enorme hoeveelheid energie en water nodig. Ook boosdoeners: de CO2-uitstoot van de uitwerpselen in de kattenbak, de autoritten naar de dierenarts en de plastic paleizen waarin menig kat en hamster tegenwoordig in slaapt en speelt.

Om de exacte schade die onze huisdieren aanrichten op het klimaat wat begrijpelijker te maken (en omdat natuurlijk niet elk dier even slecht is voor dat klimaat), vergeleken de onderzoekers het houden van een huisdier met de afstand die je jaarlijks in een SUV zou kunnen rijden om aan dezelfde CO2-uitstoot te komen. Wat bleek? Een paard vervuilt net zoveel als 21.453 kilometer achter het stuur van een SUV. Een hond is goed voor een autorit van 3.677 kilometer en het houden van een kat staat gelijk aan jaarlijks 1.413 kilometer op de teller. Dat is een duizelingwekkende rekensom. Zeker als je bedenkt dat er in een kwart van de Belgische en Nederlandse huishoudens een huisdier rondloopt – goed voor zo’n 3,7 miljoen katten en honden.

“Al die dieren schrokken samen evenveel vlees op als 3,6 miljoen Belgen”, meldt wetenschapstijdschrift Eos.

“Het is vooral de eiwitbron die in de dierenvoeding aanwezig is die een schadelijke impact heeft op het klimaat”, vertelt Myriam Hesta, professor Voeding van Gezelschapsdieren aan de UGent. “Voedingsproducten op basis van runderen zijn bijvoorbeeld veel slechter voor het klimaat. De winden en boeren die tijdens het herkauwen vrijkomen, zorgen voor een hoge uitstoot van methaan, en voor het kweken van de dieren is héél veel water nodig. Voeding waarin gevogelte verwerkt zit, is in dat opzicht een veel betere keuze. Je kunt dan ook nog een onderscheid maken tussen natte en droge voeding. Blikvoer bestaat voor 70 procent uit water, waardoor de ecologische kost van het transport van al die blikjes ook enorm doorweegt in vergelijking met droge voeding die dezelfde afstand aflegt. Bovendien bevat droge voeding ze meer dierlijke eiwitten dan natte voeding, waar vaak ook nog maïs en tarwe in verwerkt zit.”

Lekker: soldaatvliegen

Als vooral het vlees in de voeding van onze huisdieren zo nefast is, dan lijkt de weg naar een kleine ecologische pootafdruk voor de hand liggend: zet je favoriete viervoeter op een strikt plantaardig dieet. Even googelen levert in elk geval al een rist vegetarische en zelfs veganistische alternatieven voor honden op. Bestanddelen van dat lekkers: sojabonen, witte lupine en granen.

De twee chihuahua’s van Glenn Lemmens (23) maken op dit moment de overstap naar een volledig vleesloos bestaan. Met wisselend succes, zegt Glenn, die betrokken is bij The Save Movement, een organisatie die opkomt voor dierenleed en veganisme wil promoten: “De droge brokken aten ze niet meteen, maar met de natte voeding waren ze wel snel weg.”

Als dierenliefhebber vond Glenn, die twee jaar geleden zelf veganist werd, dat hij het niet kon maken om andere dieren op te offeren om zijn honden vlees voor te schotelen. Aan die beslissing ging heel wat research vooraf. “Op het internet las ik dat honden, in tegenstelling tot katten, niet uitsluitend vlees verteren. Dat honden echt wel op een plantaardig dieet kunnen leven. Ik heb vrienden die de overstap al jaren geleden maakten en waar het allemaal perfect is verlopen.”

Dat Glenn zijn hondjes nu andere eetgewoonten oplegt, vindt lang niet iedereen oké. “Ik krijg regelmatig te horen dat ik mijn eigen idealen niet aan mijn huisdieren moet opdringen.” Dat was ook de reactie die Nederlander Rick Scholtes kreeg toen hij zijn honden en katten op een veganistisch dieet zette. “Ironisch genoeg noemden ze me eerst een dierenmishandelaar”, liet de veganist optekenen in een interview met Trouw. “Maar tegenwoordig zijn mensen steeds meer geïnteresseerd.”

Maar is het ook voor de diertjes in kwestie een goede zaak? Professor Hesta is alvast geen voorstander van vegetarische of veganistische honden en katten. Zeker voor katten – die strikte carnivoren zijn – raadt ze een plantaardig dieet af. “Technisch gezien is het wel mogelijk om een plantaardig dieet uit te balanceren, maar dan moet je synthetische voedingsstoffen toevoegen om de tekorten te dekken. Ze moeten die voeding bovendien nog willen eten.”

De vraag is ook of zo’n veggiedieet echt ecologischer is. Het kweken van de bestanddelen van de brokken zorgt eveneens voor CO2-uitstoot. Voor de productie van tarwe, maïs en bonen zijn landbouwgronden nodig die bemest moeten worden.

De milieubewuste Eve Verstappen gooit het daarom over een andere boeg. De uitbaatster van Wildebeest, een zaak met natuurvoeding voor huisdieren, schotelt haar twee honden en katten enkel rauwe dierenvoeding voor. “Als je naar natuurlijke voeding overschakelt, verminderen de uitwerpselen van je huisdier bijna met de helft”, zegt ze. “Bovendien weet ik van de voeding die ik mijn dieren voorschotel dat ze van boeren komen die ecologisch bezig zijn, en waar dieren niet en masse gekweekt worden. In die voedingsmiddelen zitten geen vulstoffen zoals maïs en tarwe – producten waar je hond of kat in principe weinig mee kan, en die er dus gewoon terug uitkomen.”

De voorbije jaren zag Eve nog een andere trend opkomen: diereneten op basis van insecten. Het merk Eat Small serveert al voeding gemaakt van zwarte soldaatvliegen. Daarin zou weleens de échte oplossing kunnen liggen voor de klimaatproblematiek die rond onze huisdieren hangt.

Toegegeven, voor de vliegen is het minder goed nieuws. Maar als we de ecologische balans opmaken, ziet die nieuwe manier om onze huisdieren te voederen er in elk geval veelbelovend uit. Ter illustratie: voor één kilo droge materie insectenproteïne is slechts één liter water nodig, terwijl er voor één kilo rundvlees 15.000 liter water uit de kraan moet stromen. Qua oppervlakte heb je per kilo rundvlees 250 m² nodig, terwijl dat bij insecten maar 15 m² is.

Het voordeel van konijnen

Ook dierenarts Sam Verstraete is enthousiast over de opmars van dierenvoeding op basis van insecten: “Er wordt nu geprobeerd om katten die insectenvoeding te laten eten. Dat zou goed lukken, omdat ze op die manier hun essentiële aminozuren, zoals taurine, nog steeds binnenkrijgen.” Bij een vegetarisch of veganistisch dieet moeten die nog via een supplement toegediend worden.

Al merkt Verstraete ook op dat nog niet veel mensen de overstap hebben gemaakt. De hogere kostprijs speelt zeker mee. Voor een zak hondenvoer van twee kilo betaal je bij Eat Small al gauw 16 euro, terwijl je in de Aldi al voor nog geen 5 euro zo’n zak in de kofferbak gooit. “Zodra de productie helemaal op punt staat, geloof ik dat we van die insectenvoeding veel mogen verwachten.”

Veerle Colle, bekend van haar podcast over haar zero waste-levensstijl, stopt niet bij ecovoeding alleen. “Ik heb mijn kat speciaal uit het asiel gehaald omdat ik geen beestje wou laten opkweken dat dan ook nog eens gevoed moet worden.”

Veerle heeft thuis een kattenbak met biologisch afbreekbare korrels. “Ik haal de ontlasting van de kat uit de bak en kieper die in het toilet. De afbreekbare kruimels doe ik bij het groenafval. Klinkt misschien extreem, maar het voordeel is dat ik mijn kattenbak nooit volledig moet schoonmaken. Er kleeft nooit urine aan de bodem en ik hoef er geen plastic zak in te leggen.” En ook wanneer ze speeltjes voor haar kat kiest, probeert ze voor duurzame alternatieven te gaan. “Voor een kat maakt het echt niet hoe hun speelgoed eruitziet. Een touwtje dat je nog hebt liggen, een veter of een propje dat op de grond is gevallen. Luxeproducten voor huisdieren koop je uiteindelijk alleen voor jezelf.”

Een andere manier om je huisdier wat minder ecologische ruimte in te laten nemen, is misschien nog wel gekoppeld aan een van de grootste problemen waar onze gezelschapsdieren mee kampen: overgewicht. Maar liefst 35 procent van onze huisdieren sleept te veel kilo’s met zich mee, zo blijkt uit onderzoek van het Nederlandse Landelijk Informatiecentrum Gezelschapsdieren. Door simpelweg wat minder korrels in de voederbak te kappen, kunnen we al een wezenlijk verschil maken voor de ecologische pootafdruk die Pluisje of Max in de aarde drukken.

Nog drastischer was het advies van Ferry Leenstra, experte bij het onderzoeksinstituut Wageningen Research Livestock, recent in de Nederlandse pers: “Wie een klimaat- en diervriendelijke oplossing wil, kan beter een konijn nemen in plaats van een hond of kat. Of eigenlijk twéé konijnen, want eentje is zielig. Die kun je je overgebleven bloemkool en worteltjes voeren en die konijnen vinden het nog lekker ook.”

Dierenarts Verstraete raadt op zijn beurt mensen af om een grote hond in huis te nemen. Kies liever een kleiner exemplaar, zegt hij: “Dat is veel meer van deze tijd dan die grote dieren die alleen maar veel vlees eten. Of om het te houden bij één huisdier. Maar het is nu natuurlijk niet zo dat ik mensen zou verbieden om drie honden in huis te nemen. Het gebeurt niet zelden dat mensen met veel huisdieren bijvoorbeeld ook minder vaak of minder ver op reis gaan.”

Minder huisdieren nemen, ziet Veerle Colle dan weer niet zitten. Wanneer ze er ooit de ruimte voor heeft, wil ze zelfs graag een hond. “Ik zou nooit een ander huisdier nemen omdat het mijn ecologische voetafdruk kleiner maakt”, zegt ze. “Mijn kat zorgt er net voor dat ik beter in mijn vel zit. Ik heb het echt nodig om voor een diertje te kunnen zorgen. De energie die mijn kat me geeft, zorgt ervoor dat ik me op andere manieren kan bezighouden om een wezenlijk verschil te maken voor het klimaat.”

Hoe kunnen we het beter doen?

Wil je toch commerciële dierenvoeding (dat wil zeggen: de blikjes en potjes die je in de supermarkt vindt) mee naar huis nemen, kijk dan op het etiket of er bijproducten van dierlijke eiwitbronnen in het vlees zitten die we als mens toch niet zouden opeten, zoals orgaanvlees. Die zijn minder schadelijk voor het milieu.

Een eigen krabpaal maak je gemakkelijk zelf met behulp van enkele houten plankjes en wat touw. Speeltjes kun je in elkaar knutselen met een lege wc-rol waarin je iets stopt dat rammelt, of een bolletje wol, of zelfs een pompon die je aan een stok hangt.

Beperk het aantal huisdieren dat je onderdak geeft en kies liefst voor een klein hondenras.

Een dier adopteren is niet alleen beter voor het dier in kwestie, het betekent ook dat er geen extra dier moet worden opgekweekt, verzorgd en gevoederd.

Zorg ervoor dat je je huisdieren niet te veel te eten geeft. Overgewicht maakt hun leven niet alleen minder beweeglijk, het heeft ook een enorme impact op hun ecologische poot­afdruk.

Overweeg je om je hond op een plantaardig dieet te zetten? Doe dat dan in overleg met een dierenarts zodat je huisdier niet met vitamine­tekorten gaat kampen.