Stormachtige brexitweek op komst

Na haar eerste zware nederlaag in januari, beloofde Theresa May dat ze opnieuw met “Brussel” zou gaan onderhandelen om nog wijzigingen aan het brexitakkoord te verkrijgen. Twistpunt is de zogenaamde “backstop”, de regeling die is ingeschreven in het brexitakkoord om ervoor te zorgen dat er geen harde grens met douaneposten komt tussen Noord-Ierland en Ierland.

Die regeling treedt pas in werking wanneer het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie er niet in slagen om een handelsakkoord uit te werken tegen 31 december 2020. In dat geval vormen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk een douane-unie, en blijft Noord-Ierland zelfs gedeeltelijk deel uitmaken van de Europese interne markt.

Een groot deel van Mays eigen Conservatieve partij is bang dat de Britten dan voor eeuwig en altijd in die douane-unie gevangen zullen blijven, en geen eigen handelsakkoorden met de rest van de wereld zullen kunnen sluiten.

De DUP (de partij van de Noord-Ierse unionisten die gedoogsteun geven aan de regering May) wil ook niet van de backstop weten. May wou daarom ofwel een einddatum voor de backstop aan het brexitakkoord toevoegen, ofwel de mogelijkheid om er éénzijdig uit te stappen.

De Europese Unie liet snel weten dat dit niet mogelijk was: de “backstop” is voor de 27 EU-landen een verzekeringspolis, die moet garanderen dat er nooit grenscontroles komen tussen Ierland en Noord-Ierland. Als de Britten die verzekeringspolis eenzijdig kunnen opzeggen, is er geen garantie meer, vindt de 27.

De voorbije weken waren er achter de schermen gesprekken. Heel vlot verliepen die niet. “Robuust, stevig”, zo werden die gesprekken omschreven. Vorige vrijdag riep Theresa May de Europese Unie op om nog wat extra toegevingen te doen.

Het leek erop alsof de “blame game” al begonnen was: als het niet lukt, leek May te willen zeggen, is het de schuld van de Europese Unie, die geen toegevingen wil doen. Aan Europese kant viel dit niet in goede aarde. Europees brexitonderhandelaar Michel Barnier reageerde meteen. Via Twitter maakte hij het Europese compromisvoorstel bekend:

-        De Britten zullen eenzijdig uit de backstop kunnen stappen, maar dan zal de backstop alleen voor Noord-Ierland gelden. Probleem: zo’n backstop voor Noord-Ierland werd vorig jaar verworpen door de Britse regering, omdat er dan controles zouden moeten komen op handel tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië.

-        Aan het brexitakkoord wordt een “interpretatieve verklaring” gehecht: daarin wordt verduidelijkt dat de EU te goeder trouw zal zijn, en er alles aan zal doen om na de brexit een handelsakkoord te sluiten, zodat er de backstop niet in werking moet treden. Doet de Europese Unie dat niet, dan kunnen ze naar een aparte arbitragerechtbank stappen om aan de verplichtingen van de douane-unie te kunnen ontsnappen. In de tekst wordt ook beloofd dat er gezocht zal worden naar “alternatieve” oplossingen voor de backstop.

Zal dit voldoende zijn voor Theresa May om parlementsleden te overtuigen om voor de deal te stemmen? Doorslaggevend wordt het advies van Geoffrey Cox, de hoogste juridische adviseur van de Britse regering. Als hij zegt dat deze “toegevingen” betekenen dat het Verenigd Koninkrijk niet voor onbepaalde tijd gebonden blijft aan de backstop, dan hebben harde brexiteers en de DUP minder argumenten om tegen de deal te stemmen.

Cox was vorige week in Brussel om met het Britse team te onderhandelen met Barnier. Gisteren en vandaag werden nog teksten heen en weer gestuurd tussen Brussel en Londen. Als er een akkoord wordt gevonden, komt Theresa May morgen op bezoek bij Commissievoorzitter Juncker in Brussel om het te bezegelen. Dinsdag is er dan de stemming in het Britse Lagerhuis.

De Britse minister van Buitenlandse Zaken Jeremy Hunt dreef vanmorgen in een interview op BBC de druk op zijn partijgenoten op. “De brexit zelf komt in gevaar, als de deal niet wordt goedgekeurd, en dat zou een ramp zijn voor de Conservatieve partij”, zei Hunt bij Andrew Marr.

Theresa May heeft immers aan het parlement beloofd dat, als de deal dinsdag verworpen wordt, er woensdag gestemd zal worden over de vraag of er een brexit zonder akkoord moet komen of niet.

Als een meerderheid tegen een “no deal” scenario stemt, volgt donderdag een stemming over de vraag of brexit moet worden uitgesteld. Tegenstanders van de brexit (bij Labour, maar ook bij de Conservatieven) hopen er nog altijd op dat er een tweede referendum kan gehouden worden om de brexit tegen te houden.

Het is dus nog compleet onduidelijk hoe dit zal aflopen. Indien Theresa May gedwongen zou worden om uitstel te vragen, ligt de bal weer in het kamp van de Europese Unie.

De 27 andere landen moeten daar unaniem over beslissen (tijdens de Europese top van 21 en 22 maart). Gaan ze uitstel toekennen, wanneer de deal dinsdag verworpen wordt? Of geven ze geen uitstel, en legt May het akkoord nog een derde keer voor aan het parlement, enkele dagen voor de deadline van 29 maart?

Intussen is er in de Conservatieve partij ook een strijd om het leiderschap aan de gang. De Sunday Times meent te weten dat May van sommigen de vraag heeft gekregen om op te stappen, als ze wil dat de brexitdeal wordt goedgekeurd. Of hoe de brexitdeal voor een exit van May zou kunnen zorgen.