Nieuwe nederlaag voor May: overweldigende meerderheid stemt tegen brexitakkoord

De Schotse premier Nicola Sturgeon roept premier May op om de no-deal-optie uit te sluiten en vraagt een tweede referendum over het EU-lidmaatschap van het Verenigd Koninkrijk. "We zullen zo'n referendum steunen op voorwaarde dat de optie om in de EU te blijven op het stembiljet staat", deelde ze mee na afloop van de stemming. 

"De Britse overheid heeft de noden en de stem van Schotland doorheen het hele brexitproces genegeerd en een handvol parlementsleden van de DUP (de Noord-Ierse Democratic Unionist Party) hebben meer invloed op de toekomst van Schotland dan ons eigen nationale parlement. Dit geeft duidelijker dan ooit aan dat de nood aan een Schotse onafhankelijkheid nooit sterker is geweest. We zullen blijven opkomen voor Schotland en reflecteren de overweldigende stem van onze natie om in de EU te blijven."

De Belgische liberaal Guy Verhofstadt, die namens het Europees Parlement de onderhandelingen met Londen opvolgt, wees erop dat de knoop enkel ontward kan worden aan de andere kant van het Kanaal. "Enkel een samenwerking over de partijgrenzen heen, die het land op de eerste plaats zet, kan een einde maken aan deze rotzooi. Als dat gebeurt, dan zullen we volledig samenwerken", aldus de oud-premier.

De EU is volgens bronnen in Brussel bereid om een verlenging van de brexitdeadline op 29 maart om 23 uur (middernacht 30 maart in Brussel) te overwegen als May daarom zou vragen. Maar de 27 EU-leiders, die volgende week voor een al lang geplande Top bijeenkomen, moeten daar unaniem mee instemmen en willen geen verlenging toestaan zonder zicht op een oplossing.

De woordvoerders van Tusk en Juncker beklemtonen ook dat het functioneren van de Europese instellingen gewaarborgd moet blijven. Daarmee doelen ze allicht op het Europees Parlement. Eind mei vinden er verkiezingen plaats en begin juli wordt de nieuwe legislatuur op gang getrapt. Indien het Verenigd Koninkrijk op dat moment nog steeds tot de Europese Unie behoort, dan moet het volksvertegenwoordigers naar Straatsburg sturen.

Volgens een woordvoerder van May staan er voorlopig echter geen gesprekken gepland tussen de Britse premier en de Europese Unie.

Nu de deal is weggestemd, volgt er morgen weer een stemming in het parlement. Dit keer over de vraag of het Verenigd Koninkrijk op 29 maart de EU moet verlaten zonder akkoord. Ofwel een no deal, een chaotische brexit zonder afspraken. Daar is waarschijnlijk geen meerderheid voor in Westminster, de meeste Britse politici vinden dat het absolute horrorscenario. Als ze ook die no deal-optie wegstemmen, dan wordt er donderdag weer gestemd, dit keer over een uitstel van de brexit. Hoelang dat uitstel dan zou moeten duren, is nog niet duidelijk: dat kan een paar maanden zijn, of een paar jaar.

Wat wel belangrijk is: de Britten kunnen dit niet eenzijdig besluiten. Ze moeten een verzoek indienen tot uitstel bij de EU, die dat unaniem moet goedkeuren. En 27 lidstaten op één lijn krijgen, zal niet makkelijk zijn. Uitstel zal dus waarschijnlijk alleen gebeuren onder stevige voorwaarden van de EU. Zij wil niet eeuwig blijven doormodderen.

Veel hangt ook af van de stemverhouding: als de deal maar met een klein verschil wordt weggestemd, dan is de kans reëel dat May weer teruggaat naar de EU voor een allerlaatste poging om nog wat concessies te krijgen. Dan zou nog een derde stemming over de deal kunnen volgen, mogelijk pas op 28 maart, een dag voor de brexitdatum.

Als May weer zwaar verliest, dan is de crisis in het Britse parlement compleet. Dan weet niemand eigenlijk meer hoe het verder moet.

Na May neemt Labour-leider Jeremy Corbyn het woord: hij zal het brexitplan van Labour opnieuw voorstellen en hoopt dat de parlementsleden zich daarin kunnen vinden. Hij oppert ook het idee van nieuwe verkiezingen, "May haar tijd is om", haalt hij aan.

Corbyn wil dat de optie van 'no deal' van tafel wordt geveegd. De premier weet "erg goed" welke schade een brexit zonder overeenkomst kan berokkenen, stelt hij.

SNP-leider Ian Blackford riep dan weer op tot een nieuw referendum.

De toespraken en argumentatie in het House of Commons zijn afgelopen. De Britse parlementsleden moeten nu hun stem voor (aye) of tegen (nay) het akkoord kenbaar maken door in één van twee gangen te gaan staan. Alle parlementsleden die tegen Mays akkoord stemmen verzamelen zich in de ene gang, wie voor het akkoord is, stelt zich op in de andere gang.

Twitterende parlementariërs kondigen met foto's van  een overvolle 'nay-lobby' aan dat May een pijnlijk verlies zal lijden. 

Michel Barnier, die de brexitonderhandelingen voor de EU leidde, volgt het debat in het Lagerhuis op de voet. Hij wijst op de "gevaarlijke illusie" van sommige parlementsleden dat er geen brexitakkoord nodig is om de transitieperiode te laten ingaan. Die transitieperiode zou minstens lopen tot december 2020, maar treedt enkel in werking in geval van een akkoord. "Laat me duidelijk zijn: de enige wettige basis voor een transitie is een terugtrekkingsovereenkomst. Geen terugtrekkingsovereenkomst betekent geen transitie", beklemtoont hij.

Voormalig minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson, een groot voorstander van de brexit, wil dat het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie stapt, of er nu een akkoord is of niet. Hij had gehoopt dat de Europese Unie bereid was om in te stemmen met de veranderingen die het VK wilde, maar helaas.

Er zullen moeilijkheden zijn bij gebrek aan een akkoord, zegt hij, maar dat mag hen niet tegenhouden. Het is "de enige veilige uitweg uit de EU".

De kans dat Mays brexitakkoord vandaag wordt goedgekeurd is miniem. Als haar voorstel vandaag niet door de stemming geraakt, volgt er morgen een nieuwe stemming. Daarin moeten de parlementsleden zich uitspreken voor een tegen een uitstap uit de EU zonder akkoord, de zogenaamde 'no-deal-brexit'. Als ook dat plan wordt afgeschoten, dan wordt er overmorgen - donderdag 14 maart - gestemd over een eventueel uitstel van de brexit. Stemt de meerderheid tegen, dan volgt er alsnog een brexit zonder deal. Indien de meerderheid voor het uitstel stemt, dan liggen er zeven opties op tafel: een nieuwe stemming over Mays akkoord, geen brexit, een referendum, verkiezingen, nieuwe onderhandelingen over het akkoord, een motie van wantrouwen tegen de premier of een brexit zonder deal.

Jyrki Katainen, vicepresident van de Europese Commissie, ziet een harde brexit steeds waarschijnlijker worden. "Afhankelijk van de stemming in het House of Commons, gaan we ofwel verder met een ordelijke terugtrekking of zijn we dichter bij een harde brexit, dichter dan ooit. Dus hou je handen op het stuur, kijk vooruit en doe je gordel om", zei hij tijdens een persbijeenkomst in Straatsburg.

Ook Ian Blackford, leider van de Schotse nationalistische partij SNP, noemt het akkoord "dezelfde slechte deal met minachting voor Schotland". Een no-deal-brexit kan "catastrofaal" zijn, klinkt het, en parlementsleden moeten daarom tegen het akkoord stemmen. "Dit is een verrotte deal die de economie langs het pad van vernietiging zal leiden."

Hij wijst erop dat 62 procent van de Schotten tijdens het referendum in 2016 tegen de brexit heeft gestemd en houdt een vurig pleidooi voor het Verenigd Koninkrijk om alsnog af te zien van de brexit en in de EU te blijven. "EU-lidmaatschap heeft ons in staat gesteld om allemaal samen te werken", aldus Blackford. "In de Europese Unie blijven is het beste voor onze economie." 

Stemmen voor een akkoord zonder de gevolgen ervan te kennen, is "slaapwandelend een ramp tegemoet gaan", stelt hij. Blackford roept May op om een nieuw brexitreferendum te organiseren.

The Guardian telt voorlopig veertien Conservatieve parlementsleden die in januari nog tegen het brexitakkoord van May stemden en nu hebben aangekondigd dat ze voor zullen stemmen.

Toch heeft May nog veel meer parlementsleden nodig, en met een hele reeks harde brexiteers, de Noord-Ierse gedoogpartner DUP en zo goed als de volledige oppositie die tegen de deal zijn, ziet het er niet goed uit voor de premier.

"De tijd is gekomen om achter achter deze deal te gaan staan", sloot May zonet haar toespraak in het Lagerhuis af. Het is nu aan oppositieleider Jeremy Corbyn van Labour voor een antwoord.

Premier May zegt in het Lagerhuis dat er sowieso geen tweede referendum komt. "Waar eindigen we dan? Met een derde referendum om te beslissen?" Ze beklemtoont dat het akkoord de enige manier is om de Europese Unie op een georganiseerde manier te verlaten en gevolg te geven aan de wens van de 17 miljoen Britse kiezers die drie jaar geleden in een referendum voor de brexit kozen. "Dit stuurt een boodschap naar de hele wereld dat het Verenigd Koninkrijk een land is dat de democratische beslissingen van zijn burgers honoreert."

Conservatieve partijgenoten beaamden dat een nieuwe verwerping van de deal de brexit dreigt te bemoeilijken, en de weg zou kunnen openen naar nieuwe verkiezingen, of een nieuw referendum. "De premier is misschien wel haar stem verloren, maar bij een tweede referendum kunnen 17 miljoen kiezers hun stem verliezen", verwees James Cartlidge naar de hese stem waarmee een zichtbaar vermoeide premier haar pleidooi hield.