Hoe haalbaar zijn deze 11 oplossingen voor het klimaat?

1. Wat stelt Bond Beter Leefmilieu precies voor?

“Als het over een ambitieus klimaatbeleid gaat, denken veel mensen dat het veel geld zal kosten. Maar onze maatregelen zijn haalbaar en betaalbaar voor de komende legislatuur”, maakt beleidscoördinator Mathias Bienstman zich sterk. BBL wil vooral bestaande subsidies en fiscale voordelen hervormen. “Onze overheden geven bijna 5 miljard subsidies en fiscale voordelen aan klimaatvervuilende activiteiten. Gebruik dat geld als hefboom voor de vergroening.”

Zo moet de woonbonus, een belastingvermindering voor wie een woonlening afsluit, wijken voor een ‘klimaatbonus’: een bonus bij de aankoop van een nieuwbouwwoning met een energiezuinig A-label of na vijf jaar bij renovatie of andere energie-ingrepen in een bestaande woning. “Jaarlijks gaat er 1,2 miljard euro naar de woonbonus, maar die heeft ervoor gezorgd dat de woningprijs voor koppels gemiddeld met 13.000 euro is gestegen bovenop de gewone prijsevolutie”, klinkt het bij BBL. De organisatie stelt dat de woonbonus volledig voorbijschiet aan haar doel: het kopen van een woning betaalbaar maken. Daarnaast moeten de registratierechten omlaag om mensen dichter bij het werk te laten wonen. In Vlaanderen zijn die voor een eerste woning al teruggebracht van 10 naar 7 procent, maar dat blijft volgens BBL afradend werken.

Op vlak van mobiliteit is ‘snel emissievrij’ de logische focus: naast de afbouw van het aantal salariswagens wil BBL een bedrijfswagenpark dat volledig emissievrij is tegen 2025, terwijl grootsteden tegen 2030 emissievrij moeten zijn. Hogere investeringen in fiets, water en spoor moeten koning auto dan weer naar de kroon steken.

Op vlak van energie schuift BBL drie pijlers naar voor om fossiele brandstoffen minder aantrekkelijk te maken: een groene taxshift, een goed rendement voor zonne-energie en warmtenetten die mensen van stookolie moeten afhelpen. Als laatste komt ook de landbouw in het vizier. BBL wil dat subsidies hervormd worden omdat de landbouw jaarlijks 500 miljoen krijgt om “niet rendabele grootschalige productie en de veestapel” in stand te houden, en plantaardige voeding met gestimuleerd worden.

2. Hoe haalbaar zijn deze oplossingen?

“CD&V stelde 2023 voor, Open Vld ging voor 2028, dus leek 2025 ons het pragmatische midden om voor een emissievrij bedrijfswagenpark te gaan.” Volgens Bienstman zijn de 11 maatregelen pragmatisch gekozen, op basis van bestaande voorstellen van economische spelers of politieke partijen. “Een slimme kilometerheffing hebben we bijvoorbeeld niet opgenomen, zoiets finaliseren komt voor de volgende legislatuur nog te vroeg.”

Voor een aantal voorstellen lijkt er inderdaad draagvlak bij de economische spelers. Zo ziet de Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) de klimaatbonus als een uitstekend wapen om de veel te lage renovatiegraad aan te pakken. “De huidige eigenaars kan je moeilijk verplichten omdat een groot deel over te weinig koopkracht beschikt, maar bij de overdracht van een woning kan zo’n klimaatbonus een belangrijke doorbraak zijn richting een energiezuinig patrimonium”, zegt voorzitter Marc Dillen. Zo’n fiscale incentive zou de bouwsector natuurlijk ook geen windeieren leggen.

Maar wat met dat emissievrije bedrijfswagenpark? Hoewel autofederatie Febiac voorstander is van “de firmawagen als toegangspoort” voor een vergroening van het totale wagenpark, hechten ze weinig geloof aan de timing. “Dan mag er nog een duidelijk offensief zijn bij de constructeurs, de productiecapaciteit moet wel kunnen volgen en België staat bij de meeste niet op het prioriteitenlijstje”, zegt woordvoerder Joost Kaesemans. “En wat met de elektriciteitsvoorziening? In Amsterdam zijn er duizenden laadpalen, in Brussel zijn de eerste vier vorige maand pas gezet. Zes jaar is niet realistisch.” Volgens het federale Planbureau zal amper 36 procent van de auto’s die in 2030 verkocht worden elektrisch rijden.

En dan is er nog die andere belangrijke poot: is er wel politieke wil? Twee van de BBL-voorstellen: ‘de betonstop waarmaken’ en ‘statiegeld op plastic flesjes en blikjes’. Die laatste is nochtans een “no-brainer” volgens klimaatexpert Tomas Wyns (VUB) omdat “zo’n maatregel de consument geen pijn doet”. Alleen lag N-VA de voorbije legislatuur dwars, net zoals Open Vld (en in mindere mate CD&V) dat deden voor de betonstop. “Een nieuwe legislatuur brengt misschien andere coalitiepartners”, zegt Bienstman.

3. Zijn deze voorstellen wel wenselijk?

‘We betalen ons straks blauw aan groene taksen’, de slogan loert om de hoek bij dit soort voorstellen. Bienstman countert meteen. “Het gaat er hier vooral om dat heel wat middelen op een absurde manier worden besteed. De fiscale voordelen voor vervuilende bedrijfswagens worden studie na studie veroordeeld.”

Volgens Wyns, die momenteel zelf met een expertenpanel aan klimaatoplossingen werkt, is het pakket aan maatregelen alleszins “interessant, creatief en logisch” te noemen. “Ze bekijken het op de juiste manier: waar willen we landen in 2050? Dan moet je niet zitten morrelen in de marge. Wil je in 2050 emissievrije wegen hebben, moet in 2030 het laatste voertuig op basis van fossiele brandstoffen verkocht worden.” En dus is stilzitten eigenlijk geen optie.

“Het kostenplaatje is natuurlijk een ander paar mouwen”, weet Wyns. Volgens hem hangt aan de wenselijkheid wellicht een grondige financiële analyse vast. “Zonder fossiele brandstoffen geen 20 miljard aan accijnzen in de staatskas”, zegt Febiac, dat stelt dat een kilometerheffing onlosmakelijk verbonden is met een groener wagenpark, terwijl BBL die twee net bewust scheidt. 

En blijven duurzame keuzes zoals een energiezuinige renovatie - de klimaatbonus - of zonnepanelen niet te veel steken bij de gegoede gezinnen? “Kapitaal is zeker een factor als je mensen die nu huren of een sociale woning hebben in dit verhaal wil betrekken”, zegt Wyns, die als goed voorbeeld verwijst naar Nederland. Daar bestaan zogenaamde ‘nul-op-de-meterwoningen’ waarbij een derde partij de renovatie kan prefinancieren. “Banken zouden bij het verlenen van krediet ook rekening kunnen houden met de lagere energiefactuur die je op lange termijn bekomt”, zegt Dillen van de VCB.

Bovendien counteren sommige maatregelen volgens Bienstman de grootste zorgen voor veel burgers. Het statiegeld bindt bijvoorbeeld de strijd aan met zwerfafval. “In grote steden zouden tegen 2030 enkel nog fietsen en elektrische voertuigen mogen rijden om de luchtkwaliteit te verbeteren en lawaaioverlast tegen te gaan.”