De Block: “Systeem humanitaire visa Theo Francken is ontspoord en was gedoemd om tot problemen te leiden”

De Block lichtte de resultaten van het onderzoek vandaag toe in de Kamercommissie Binnenlandse Zaken. De betrokken diensten trokken alle lijsten na die tussenpersonen op het kabinet-Francken bezorgden met het oog op het uitreiken van humanitaire visa. 

Volgens De Block blijkt dat er een "heel nieuw migratiesysteem" is opgezet, waarbij humanitaire visa niet op individuele, maar op collectieve basis werden toegekend. "Het systeem van humanitaire visa is de voorbije jaren exponentieel gegroeid. Het is quasi een nieuw en afzonderlijk migratiekanaal geworden. Dat was en is niet de bedoeling, het moet wat mij betreft exceptioneel blijven." 

Voor de eerste operaties - in 2015 en 2016 - was het gebruik van deze exceptionele procedure nog te verantwoorden. "Er waren wellicht weinig of geen alternatieven om mensen uit Aleppo te helpen", zegt De Block. "Maar het is duidelijk dat het systeem nadien verder is gebruikt en zelfs toegenomen, terwijl we intussen weten dat er toen wel alternatieven waren, zoals de inschakeling van de VN.”

"Er is veel onduidelijkheid over de gehanteerde criteria en de manier waarop de personen geselecteerd werden. Daardoor werd de procedure kwetsbaar en verhoogde die het risico op misbruik", zegt De Block. Er is ook te weinig aandacht gegaan naar de verdere opvolging van de betrokken personen. Het is niet duidelijk of alle betrokkenen zich in een kwetsbare situatie bevonden en in aanmerking kwamen voor asiel. 

1.502 mensen hebben via de bijzondere kabinetsprocedure een humanitair visum aangevraagd. Daarvan hebben er 1.150 personen asiel gevraagd. Het merendeel heeft dat ook gekregen of hun dossier is in onderzoek. 121 personen kregen hun visum, maar van hen is niet geweten waar ze zijn. Ze hebben geen enkele andere procedure opgestart. Bij de mensen die via Kucam een visum kregen heeft minder dan de helft internationale bescherming gekregen.

Volgens de minister zijn er indicaties dat één betrokkene nooit een visum had mogen krijgen, mocht hij vooraf gescreend zijn. "In één enkel geval zijn er indicaties naar boven gekomen van uitsluitingsgronden. Dat kan dan gaan over redenen van nationale veiligheid of betrokkenheid in het conflict. Bij een correcte procedure met screening vooraf zou die er zoals gezegd uit gefilterd zijn. Of dat nu nog kan, is af te wachten", zei De Block.

“Het is voor mij duidelijk dat het systeem gaandeweg is ontspoord en dat de misbruiken die aan het licht zijn gekomen daarvan een onvermijdelijk gevolg zijn", zegt De Block.

Voor de minister is het gebruik van deze procedure "niet voor herhaling vatbaar". "Tussenpersonen die geen screening ondergaan, die lijsten mogen afgeven op het kabinet van wie men een visum krijgt, zonder dat er een voorafgaandelijk onderzoek gebeurt door de diensten, dat is vragen om problemen", zegt De Block. “Als je weet dat zo'n visum in bepaalde landen meer waard is dan de lotto winnen, is dat systeem volgens mij ook gedoemd om tot problemen te leiden.”

Groen-Kamerlid Wouter De Vriendt wil dat de Kamercommissie ex-staatssecretaris Francken opnieuw hoort om hem te confronteren met de resultaten van het onderzoek. cdH-Kamerlid Georges Dallemagne zegt dat Francken door het rapport wellicht ontslag had moeten nemen, mocht hij nog staatssecretaris zijn.

Francken zelf roept op om het “gerecht zijn werk te laten doen en niet te vervallen in politieke spelletjes”. In een mededeling verwijst hij naar “de uitvoerige toelichting die hij heeft gegeven tijdens de hoorzitting in de commissie”. Hij blijft “ten volle” achter de reddingsoperaties staan. “Dat bood namelijk de enige mogelijkheid om de christelijke minderheidsgroep die onder dreiging van dood leefde in veiligheid te brengen.”

“Als er uit het gerechtelijk onderzoek blijkt dat er door een bepaalde persoon misbruik gemaakt werd van het systeem, dan moet dat streng bestraft worden”, zegt Francken. Hij betreurt dat zijn opvolgster “en anderen in het dossier dit op dit moment voor electorale doeleinden gebruiken”. Francken roept op “om het gerecht zijn werk te laten doen, en niet te vervallen in politieke spelletjes”.

Volgens Kamerlid Hendrik Vuye was staatssecretaris Francken er in geslaagd een beeld van zijn beleid op te hangen “dat niet met de werkelijkheid strookt”. “’Streng maar rechtvaardig’ is eigenlijk ‘slordig en nalatig’”, zei hij. Het parlement en de media hebben volgens Vuye gefaald, omdat ze dat beeld niet hebben doorprikt.

“Er is nooit getwijfeld aan het belang en goed gebruik van humanitaire visa. Het is misgelopen daar waar de speeltuin van mijnheer Francken begon. Hij heeft zijn administratie buitenspel gezet”, zei CD&V-Kamerlid Nahima Lanjri. Volgens Barbara Pas (Vlaams Belang) heeft Francken de bevoegdheid over de humanitaire visa niet “discretionair”, maar “arbitrair” gebruikt. Humanitaire visa moeten opnieuw een uitzonderingsmaatregel worden, zegt Pas.

Koenraad Degroote (N-VA) benadrukte dat de Kamercommissie geen onderzoekscommissie is en dus niet op het terrein van het gerechtelijk onderzoek mag komen. Degroote zei ook dat Francken tijdens zijn hoorzitting zelf aangegeven heeft dat er verbeterpunten mogelijk zijn en dat hij aanbevelingen heeft gedaan.

Voor het invoeren van objectieve criteria voor humanitaire visa bleek maar weinig animo, ook niet bij minister De Block. De toekenning ervan is een gunst en met objectieve criteria dreigt dat een afdwingbaar recht te worden. De Block stelde wel voor om het systeem transparanter te maken. De Dienst Vreemdelingenzaken zou jaarlijks aan het parlement kunnen rapporteren.

Bekijk ook: