Kardinaal Danneels (85) is overleden
Kardinaal Godfried Danneels is deze voormiddag op 85-jarige leeftijd overleden. Dat meldt kardinaal Jozef De Kesel. Danneels was dertig jaar aartsbisschop van Mechelen en werd zelfs ooit getipt als paus. Hij stond bekend om zijn progressieve uitspraken.
Danneels leefde al enkele jaren teruggetrokken in Mechelen, waar hij thuis op 85-jarige leeftijd overleed. Sinds eind vorig jaar ging zijn gezondheid fel achteruit, zeggen vrienden. Hij werd door veel mensen gezien als een progressief man die de kerk wilde moderniseren. Zo sprak hij zich openlijk uit voor het homohuwelijk.
Katholieke Kerk
Danneels werd op 4 juni 1933 in het West-Vlaamse Kanegem geboren als oudste van zes uit een onderwijzersgezin. Op 24-jarige leeftijd werd hij tot priester gewijd. Aanvankelijk viel Danneels, die in 1969 benoemd wordt tot hoogleraar aan de faculteit godgeleerdheid van de KU Leuven, vooral op met zijn academische werk.
Hij werd bij het grote publiek in België bekend toen paus Paulus VI hem op 16 november 1977 tot bisschop van Antwerpen benoemde. Nauwelijks twee jaar later, op 21 december 1979, duidde paus Johannes-Paulus II hem al aan als de nieuwe aartsbisschop van Mechelen-Brussel. In 1983 werd hij tot kardinaal benoemd, het hoogste ambt in de katholieke kerk na de paus.
Danneels raakte in die periode erg vertrouwd met het reilen en zeilen in Rome. Zo werd hij in juni 1978 lid van de Romeinse Congregatie voor de Geloofsleer. Op verzoek van het Vaticaan bemiddelde hij in 1980, samen met de Nederlandse kardinaal Johannes Willebrands, ook bij het conflict dat in de Nederlandse kerk was ontstaan tussen de progressieve en conservatieve strekkingen.
Abortus
In 1985 was hij verslaggever van de buitengewone Synode, die 20 jaar na het einde van het Tweede Vaticaans Concilie werd samengeroepen. Zijn optreden in deze Synode - met onder meer een optimistische openingstoespraak - ging niet onopgemerkt voorbij. Het bezorgde hem tot ver in het buitenland de reputatie van een gematigde kardinaal die zich openstelt voor de buitenwereld.
Maar vanaf het begin van de jaren negentig leek zijn invloed in Rome weer af te nemen. Danneels kreeg het vooral moeilijk omdat hij er niet in slaagde de toenemende secularisering in België een halt toe te roepen. Onder meer het feit dat België een wet stemde die abortus toelaat - en waartegen koning Boudewijn zich naar inschatting van de buitenwereld feller verzette dan Danneels zelf - speelde de Belgische kerkleider parten. Begin 21ste eeuw voerde de paarsgroene regering bovendien nog enkele andere wetswijzigingen door die behoorlijk gevoelig lagen bij de Heilige Stoel, met onder meer het toelaten van euthanasie en het homohuwelijk.
Damiaan
Voorts leek ook de relatief beperkte belangstelling bij het tweede bezoek van paus Johannes Paulus II aan ons land, in 1995, tegen hem te werken. Slechts 30.000 mensen waren aanwezig toen de kerkvorst pater Damiaan in Koekelberg zalig verklaarde.
Toch bleef de naam van Danneels nog geregeld opduiken op de officieuze lijstjes voor de opvolging van paus Johannes Paulus II. Toen in april 2005 een nieuwe paus moest worden aangeduid, behoorde Danneels nog altijd tot het clubje “outsiders”. Maar toen er uiteindelijk witte rook opsteeg, bleek dat de conservatieve Duitse kardinaal Jozef Ratzinger (Benedictus XVI) als nieuwe paus was aangeduid. Zonder zich expliciet uit te spreken, maakte Danneels achteraf duidelijk dat hij niet opgetogen was met het feit dat er gekozen werd voor iemand die er totaal andere ideeën op nahield dan hijzelf.
Afscheid
In het weekeinde van 8, 9 en 10 januari 2010 nam Danneels afscheid van het aartsbisdom, omdat hij de pensioengerechtigde leeftijd van 75 jaar bereikt had. Op 16 januari 2010 maakte paus Benedictus XVI bekend dat hij het ontslag van Danneels als aartsbisschop aanvaard had en dat de Naamse bisschop André Léonard tot zijn opvolger benoemd werd.
Na zijn afscheid trok Danneels zich grotendeels terug uit het openbare leven. Maar zijn reputatie raakte nog bezoedeld als gevolg van de pedofilieaffaire met de Brugse bisschop Roger Vangheluwe. Vooral de tapes die ‘De Standaard’ eind augustus 2010 publiceerde, en waaruit blijkt dat Danneels had geprobeerd om de zaak discreet af te handelen, vormen een smet op zijn blazoen.
Zijn uitvaart vindt volgende vrijdag 22 maart plaats in de Sint-Romboutskathedraal van Mechelen, zo bevestigt Geert De Kerpel, woordvoerder van de bisschoppenconferentie. De dienst zal worden geleid door kardinaal De Kesel
Rouwtelegram paus Franciscus
Het Vaticaan heeft vandaag op zijn website uitvoerig aandacht besteed aan het overlijden van Danneels. Paus Franciscus van zijn kant heeft een rouwtelegram aan huidig kardinaal Jozef De Kesel gestuurd. De leiding van de katholieke Kerk herinnert eraan dat de kardinaal de stem van de Kerk liet horen in de maatschappelijke debatten in België, onder andere inzake het homohuwelijk, de situatie van de migranten en de vluchtelingen en de legalisering van abortus en euthanasie. Danneels voerde als voorzitter van Pax Christi International ook missies uit in het voormalige Joegoslavië en Soedan.
Het Vaticaan stipt ook aan dat de vroegere aartsbisschop “in de jaren 90 een commissie heeft opgericht om slachtoffers van seksueel misbruik in de kerk te ontvangen en dat hij in 2010 tien uur lang door de politie werd ondervraagd zonder in beschuldiging te zijn gesteld”.
In een rouwtelegram aan kardinaal Jozef de Kesel zei paus Franciscus dat Danneels “met grote toewijding de Kerk heeft gediend, niet alleen in zijn eigen bisdom maar ook op nationaal vlak en in meerdere Romeinse dicasteries. Kardinaal Danneels stond open voor de uitdagingen waarmee de hedendaagse Kerk wordt geconfronteerd”, aldus de Argentijnse kerkleider.
Voorts wijst Franciscus erop dat de kardinaal in 2014 en 2015 actief aan de Bisschoppensynode over het gezin heeft deelgenomen.
“Grote uitstraling”
Kardinaal Godfried Danneels heeft gedurende vele jaren “het herderschap in de Kerk uitgeoefend, en dat in een periode van fundamentele veranderingen in Kerk en samenleving”. Dat zegt kardinaal Jozef De Kesel.
“Gaandeweg is zijn uitstraling groot geworden, zowel in ons land als in de wereldkerk. Door zijn woord, met zoveel innige bezieling gesproken en geschreven, heeft hij ons steeds naar de bron geleid. Altijd met zachte hand. Hij heeft ook beproevingen gekend, en op het einde was hij fel verzwakt en uitgeput”, aldus De Kesel in een communiqué verspreid door de Belgische bisschoppenconferentie.
Verschillende CD&V-kopstukken drukken hun waardering uit voor Danneels. Volgens CD&V-vicepremier Kris Peeters was Danneels “dertig jaar lang het milde en moderne gezicht van de katholieke kerk”. “Met een kerk in volle transformatie, maakte Danneels keuze om oude waarden met nieuwe verantwoordelijkheden voor leken te verzoenen. Als bruggenbouwer stond hij steevast op lijstje papabili”, zegt CD&V-voorzitter Wouter Beke. “Van kleine jongen in Kanegem tot Kardinaal. Dank aan Godfried Danneels om binnen de kerkmuren een progressieve wind te laten waaien”, tweet viceminister-president Hilde Crevits.
Bart Somers heeft Danneels goed gekend door zijn functie als burgemeester van Mechelen. “Hij was een zeer minzaam man, heel vriendelijk ook. Hij streefde altijd naar een goede samenwerking met de stad, ik heb heel veel respect en waardering voor hem.”
Als een belezen en welbespraakt man, met oog voor schoonheid in de kunst, zo herinnert N-VA-senator Jan Becaus zich kardinaal Danneels. Becaus maakte samen met de Waalse krantenjournalist Christian Laporte het boek ‘In gesprek met kardinaal Danneels’. Hij maakte ook een documentaire waarvoor hij Danneels volgde tot in Rome en in de VS en hij was jarenlang expert religieuze onderwerpen en het Vaticaan op de tv-redactie van de openbare omroep.
“Danneels was iemand die heel veel gelezen had en die ook meertalig was. Ik heb hem ooit in de senaat in Rome een toespraak over de Franse dichter Charles Péguy horen afsteken in het Italiaans en dat was bepaald indrukwekkend”, herinnert Jan Becaus zich.
Kerkcriticus Rik Devillé herinnert zich Danneels als iemand die “begaan was met het goed(e) en de vooruitgang van de kerk”, maar tegelijkertijd het probleem van seksueel misbruik door geestelijken “niet aankon”. In het algemeen verdedigde de kardinaal zijn priesters, “hij heeft zelfs mij niet buitengezet”, zegt Devillé die toestanden en structuren binnen de kerk aan de kaak stelde en stelt.
“Ik ben zeer ontroerd, ook al verwachtte ik me op een dag aan dit droevige nieuws. De kardinaal was sinds een jaar zeer zwak geworden.” Zo reageert Erik De Beukelaer, voormalig woordvoerder van de Belgische bisschoppenconferentie die in die hoedanigheid lang samenwerkte met Danneels. “De kardinaal was een verlegen iemand. Ikzelf was uitbundiger, maar we werden elkaar snel gewoon en werkten goed samen”, aldus De Beukelaer, momenteel bisschoppelijk vicaris van het bisdom Luik. “Toen er zaken in de media kwamen, communiceerden we via sms en dat gebeurde altijd snel.”
In de kwestie van het seksueel misbruik in de Kerk nam de overleden kerkleider een consequente houding aan, aldus De Beukelaer. “Hij heeft altijd de waarheid willen kennen en heeft nooit geprobeerd om wat dan ook te verbergen”. Danneels was iemand die kon luisteren, een groot gevoel voor humor had en zeer gevat uit de hoek kam, aldus nog de ex-woordvoerder van de bisschoppenconferentie.
“Hij kon zeer goed met media omgaan”
“Kardinaal Danneels was een traditionele bisschop die als een van de eerste heel goed met de media kon omgaan en met eenvoudige boodschappen een breed publiek kon bereiken. Hij was zowel aanwezig in diepgaande discussieprogramma’s als in lichte uitzendingen zoals met Mark Uytterhoeven. Hierdoor leek het alsof hij progressief was, maar dat was niet wezenlijk het geval”. Dat stelt hoogleraar kerkelijk recht Rik Torfs.
“Danneels heeft gedurende drie decennia een grote rol gespeeld in de Belgische kerk. Hij was echter meer inspirator dan bestuurder en had slechts weinig invloed op belangrijke maatschappelijke beslissingen. In de abortusproblematiek bijvoorbeeld wordt steeds vooral gewezen op het optreden van koning Boudewijn. Wat het kindermisbruik in de kerk betreft blijkt uit de gesprekken die hij voerde met de neef van Vangheluwe dat zijn optreden niet meer aangepast was aan de huidige tijdsgeest en dat hij de problematiek niet scherp genoeg aanvoelde. Hij heeft de afgelopen decennia ook de toenemende secularisering niet kunnen verhinderen, al kan men zich de vraag stellen of iemand anders in zijn positie dat wel had gekund”, aldus Torfs.
Hij was echter een grote voorstander van de benoeming van paus Franciscus. Dat hij mee op het balkon mocht staan bij diens eerste toespraak zegt veel
Danneels had jarenlang veel invloed in de katholieke kerk. “In de jaren 80 is hij bijvoorbeeld namens de paus opgetreden als bemiddelaar in het conflict tussen Nederlandse bisschoppen en bij het protest van de Joodse gemeenschap tegen de bouw van een klooster in Auschwitz. Ten tijde van paus Johannes-Paulus II is zijn invloed in Rome wel wat verminderd. Later heeft hij zijn ontgoocheling over de aanstelling van Jozef Ratzinger duidelijk laten merken wat hem ook niet in dank afgenomen is”, meent Torfs. “Hij was echter een grote voorstander van de benoeming van paus Franciscus. Dat hij mee op het balkon mocht staan bij diens eerste toespraak zegt veel. Bij de keuze van de opvolger van André Leonard in ons land is het de kandidaat van Danneels, Jozef De Kesel, die het gehaald heeft.”
“Zeer groot kerkleider”
“Kardinaal Danneels was een heel groot kerkleider in voor de kerk zeer moeilijke tijden, die 32 jaar lang gepoogd heeft om de kerk credibiliteit te geven en daarin, met uitzondering van de zaak-Vangheluwe op het allerlaatste, ook ruimschoots geslaagd is”. Dat vindt Hans Geybels, die van 2004 tot 2010 woordvoerder was van Danneels en momenteel doceert aan de faculteit Theologie en Religiewetenschappen van de KU Leuven.
“Met zijn legendarische openheid en enorme intelligentie is hij altijd in dialoog willen treden met de wereld. Hij was immers van oordeel dat christenen zich niet mochten afzonderen maar met hun beide voeten in de wereld moesten staan. Spiritualiteit was hierbij voor Danneels belangrijk. Hij was een zeer gelovig man voor wie spiritualiteit onafscheidelijk deel uitmaakte van zijn handelen”, aldus Geybels.
In voor de kerk belangrijke kwesties heeft Danneels volgens Geybels vaak zijn stem laten horen. “In de abortuskwestie bijvoorbeeld heeft de Belgische bisschoppenconferentie voor en na de stemming een duidelijk standpunt laten horen. Uit respect voor de democratie heeft hij zich echter toen en ook op andere momenten niet gemengd in de politieke besluitvorming, wat hem niet altijd en overal in dank is afgenomen”, aldus de voormalige woordvoerder.
De Gemeenschap Sant’Egidio stelt dat Danneels aartsbisschop van Mechelen-Brussel en voorzitter van de bisschoppenconferentie was tijdens “een delicate overgangstijd voor Kerk en samenleving, waar hij altijd rustig onder bleef en weigerde te dramatiseren, in het geloof dat uiteindelijk alles goed zou komen.” De katholieke lekengemeenschap looft Danneels om zijn “trefzekere pen”, die “van zijn herderlijke brieven echte pareltjes maakte”.
Het christelijke opinieweekblad Tertio neemt in een “In memoriam” afscheid. Hoofdredacteur Emmanuel Van Lierde noemt Danneels “een man van de nuance, de dialoog en het compromis, een herder die niemand onnodig voor het hoofd wou stoten en het in vele gevallen wijzer vond te zwijgen dan anderen het spreken te verbieden, een bruggenbouwer die zoekt de uitersten samen te houden.”
Peter Jan Bogaert, woordvoerder van het agentschap Jongerenwelzijn, heeft in 2001 onder de titel ‘Van Kanegem tot Rome’ een biografie omtrent kardinaal Godfried Danneels gepubliceerd. Hij noemt de overleden kardinaal onder meer een “pragmaticus”. De vroegere aartsbisschop weigerde actieve medewerking aan het boek, maar liet wel toe dat de auteur zijn omgeving aftoetste. Achteraf kon Danneels ook wel dingen appreciëren, zelfs als ze tegen zijn visie ingingen. “Dat typeert hem”, aldus Bogaert. De kardinaal was een “diplomaat”, hij kon goed overweg met verschillende strekkingen en hij kon tegengestelde visies verzoenen, vindt de auteur.
Bogaert ziet in de kardinaal niet dé hervormingsgezinde man zoals het in sommige reacties op zijn overlijden luidt. Hij was hervormingsgezind, maar dan binnen de contouren van de kerk, zegt Bogaert. In wezen was Danneels behoudsgezind en vertoonde hij “conservatisme”. Hij was “geen revolutionair iemand, geen dogmaticus maar een pragmaticus.”
“Mannelijke kerk met grote M”
Voorzitter Magda De Meyer van de Vrouwenraad ziet in de overleden kardinaal Godfried Danneels iemand die voor een “Mannelijke kerk met grote M” was. Dat vasthouden aan een mannelijke kerk was en is nefast voor de geloofsgemeenschap, waarin ook vele vrouwen zich engageren, aldus De Meyer. Zij verwijt de overleden kerkleider dat hij “misbruik met de mantel der liefde van de kerk heeft bedekt”.
Operatie Kelk
“Of Danneels door de Operatie Kelk (het gerechtelijk onderzoek naar seksueel misbruik in de kerk uit 2010, nvdr) aan gezag had ingeboet, dat kon kon hem in de verste verte niet schelen”, zegt Fernand Keuleneer, de advocaat van de kardinaal, op de website van Knack. “De zaak had hem als mens danig geraakt”, vervolgt Keuleneer, “maar ik wil daar niet melodramatisch over doen. Je moet ook geen slachtoffer van hem maken.”
“Als aartsbisschop was Godfried Danneels een consensuszoeker”, aldus Fernand Keuleneer. “Hij schaafde de scherpe kantjes ervan af, hij hield niet van confrontatie en al helemaal niet van conflicten. Daarmee was hij een absoluut toonbeeld van de Vlaams-katholieke traditie. Die noem ik eerder pastoraal dan juridisch. Recht en voorschriften zijn erin van tel, maar niet méér dan het herderlijke. Daarvoor moesten de voorschriften uiteindelijk wijken.”
“Danneels kwam vooral uit een Vlaanderen dat er nu niet meer is”, zegt Keuleneer. “Zijn stijl maakte hem in de eerste plaats populair in niet-katholieke kringen. Dat was het opmerkelijke aan hem. Maar net die stijl heeft zich uiteindelijk tegen hem gekeerd. Plots kwamen de voorschriften wél centraal te staan.”
“Ik denk dat kardinaal Danneels herinnerd zal worden als iemand die een goed contact had met alle segmenten van de samenleving”, besluit Keuleneer.
Open dialoog
“Als aartsbisschop is Godfried Danneels van 1980 tot 2010 ook grootkanselier geweest van de KU Leuven en voorzitter van de inrichtende macht. Hij heeft op die manier de universiteit in volle ontwikkeling meegemaakt en de positieve resultaten vandaag zijn zeker mede aan hem te danken. Het is onder zijn leiding dat de universiteit de actuele vorm en inhoud gekregen heeft”, aldus rector Luc Sels die tevens zijn medeleven betuigt aan de kardinaal en de bisschoppen.
“De inrichtende macht van de universiteit trad zeker in de jaren ‘80 veel sterker op dan nu als bewaker van de katholieke identiteit. In de jaren ‘80 en ‘90 zijn er met Rome disputen geweest over medische items als IVF en het stamcellenonderzoek. Ik hoor echter van mijn voorgangers dat Danneels in die tijd weliswaar heel duidelijk het strenge standpunt van de kerkelijke leer verdedigde, maar dit steeds deed in een open dialoog en in het kader van een respectvolle verhouding. Dit heeft mijn inziens ook nooit het vrije onderzoek aan de KU Leuven belemmerd, noch aanleiding gegeven tot een directe interferentie in het bestuur van de universiteit”, aldus Sels.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
Independer
Dit zijn de 5 populairste autokleuren en zo beïnvloedt de kleur van je wagen de prijs
-
politiek43
16- en 17-jarigen krijgen geen straf als ze niet gaan stemmen voor de Europese verkiezingen
Wie op verkiezingsdag niet gaat stemmen, kan daar in principe voor gestraft worden. In België geldt namelijk een opkomstplicht. Voor de 16- en 17-jarigen die op zondag 9 juni niet opdagen voor de Europese verkiezingen, wordt een uitzondering gemaakt. -
PREMIUM6
Ontslag door faillissement of door herstructurering: zoveel verschil betekent het voor jouw portemonnee
Het nakende faillissement van Van Hool betekent een extra financiële aderlating voor de medewerkers die het bedrijf moeten verlaten. Een ontslag vanwege een herstructurering of na een faillissement: het kan duizenden euro’s verschil voor je portemonnee betekenen, aldus expert Jan Vanthournout van SD Worx. “Vanaf een bepaald aantal dienstjaren ben je als ontslagen werknemer nog meer de dupe als je werkgever overkop gaat.” Maar wat als je snel elders aan de slag kan? Heb je dan recht op dezelfde ontslagvergoeding? -
-
PREMIUM
Huis van 396.000 euro in Turkije, sociale woning in België: 500 sociale huurders betrapt met eigendom in buitenland
-
Regering benoemt nieuwe bazen van defensie, federale politie en staatsveiligheid
De federale regering heeft nieuwe bazen aangeduid voor Defensie, Staatsveiligheid en de federale politie. Dat heeft premier Alexander De Croo (Open Vld) woensdag aangekondigd na afloop van een Nationale Veiligheidsraad. Het gaat respectievelijk om Frederik Vansina, Francisca Bostyn en Eric Snoeck. Die laatste twee draaiden al een tijdje ad interim mee aan de top van staatsveiligheid en de federale politie. -
Nieuw op 1 april: minimumloon stijgt boven de 2.000 euro bruto, nieuwe voorrangsregels in kinderopvang
Nieuwe maand, nieuwe regels: dat is ook in april het geval. Zo verhoogt op 1 april het minimumloon in ons land, en gaat het voor het eerst boven de 2.000 euro bruto. Volgens de christelijke vakbond ACV zien zo 80.000 werknemers hun loon verhogen. En in de gesubsidieerde kinderopvang in Vlaanderen treden vanaf 1 april nieuwe voorrangsregels in werking. Er wordt meer voorrang gegeven aan werkende ouders. De omstreden maatregel zal wel worden aangevochten bij het Grondwettelijk Hof. Een overzicht. -
Jobat
Doorsnee Belg verdient ruim 300 euro bruto méér dan vorig jaar, maar niet bij iedereen stijgen lonen even sterk
-
Met hulp van Remco Evenepoel droomt Oubayda (14) van carrière als wielerprof: “Brood of frieten? Dat mag niet meer. Mama moet anders koken”
-
8
Inflatie blijft op 3,2 procent: welke producten zijn (fors) duurder geworden? En wat met onze lonen?
De inflatie - het cijfer dat aangeeft hoe snel de prijzen stijgen - is in maart nagenoeg stabiel gebleven op 3,2%. Dat blijkt uit cijfers van statistiekbureau Statbel. Wat vorig jaar 100 euro kostte, kost nu een dikke 103 euro. Bekijk onderaan wat er goedkoper en duurder is geworden. -
PREMIUMEXCLUSIEF
Hoe ziet een dag van een ruimtevaarder in opleiding eruit? Onze journalist bezoekt de enige Belg op de astronautenacademie
Met de voorstelling van de nieuwe lichting beroepsastronauten in 2022 schreef het Europees Ruimteagentschap (ESA) meteen ook een stukje Belgische ruimtevaartgeschiedenis. Na Dirk Frimout en Frank De Winne kreeg ons land er een derde astronaut bij: Raphaël Liégeois (36). Nu zijn basisopleiding op haar einde loopt, blikt onze wetenschapsjournalist Martijn Peters samen met hem terug op zijn eerste jaar aan de astronautenacademie van ESA. -
Baarmoederhalskanker voor het eerst in ons land behandeld met adaptieve radiotherapie: preciezere behandeling met behulp van AI
58 reacties
Resterende karakters 500
Log in en reageerMYRTHE PASS
jan boden
jos lagae
Jeremy Denil
Mario Van Haesendonck