Reacties op overlijden Danneels: van "monument binnen de kerk" tot "trok zich leed slachtoffers van priesters niet aan"

Kardinaal Jozef De Kesel, de huidige aartsbisschop van Mechelen-Brussel, woont vlak bij Danneels. Hij was deze ochtend nog bij hem op bezoek geweest. "Hij was zeer zwak geworden en sprak de laatste weken niet meer zo goed", zegt De Kesel. "Hij is in de vroege voormiddag gestorven." 

Volgens De Kesel heeft Danneels de Kerk geleid in een periode van fundamentele veranderingen in de samenleving. "Gaandeweg is zijn uitstraling groot geworden, zowel in ons land als in de wereldkerk. Hij was geen autoritaire figuur, maar leidde met zachte hand. Hij was niet de man van de grote veranderingen en de grote structuren, maar hij ging altijd naar de spirituele diepte. In een van zijn laatste toespraken heeft hij gezegd dat hij de ziel van een monnik had, maar moest besturen." 

De Kesel omschrijft Danneels als een bescheiden en teruggetrokken man. "Maar hij was zeer bekwaam. Zowel intellectueel als menselijk had hij zeer grote kwaliteiten. Dat heeft men ook in Rome gezien."

Na het pensioen van Danneels kwam een golf van misbruikschandalen in de Kerk naar boven. "Dat heeft zeer op hem gewogen", zegt De Kesel. "Hij had niet het temperament om zich te herpakken, om daartegen in te gaan. Hij heeft daar zeer veel onder geleden in stilte."

Volgens priester op rust Rik Devillé, die opkomt voor de slachtoffers van seksueel misbruik in de Kerk, kon Danneels de misbruikschandalen niet aan. "Voor Danneels was de Kerk heilig. Priesters zijn de Kerk, dus daar kan je geen kwaad woord over zeggen. Je kan de Kerk niet aanvallen, je kan priesters niet aanvallen."

Devillé sprak regelmatig met Danneels over dossiers van mensen die als kind misbruikt waren door een geestelijke. "Zulke gesprekken waren voor hem zeer vervelend en wellicht ongeloofwaardig. Hij kon dat moeilijk aan. Hij kon niet luisteren naar slachtoffers. Iets wat niet in de rechte lijn met Rome of met de Kerk was, kon hij moeilijk beluisteren. Hij kon zich dat niet aantrekken, dat iemand leed als gevolg van seksueel misbruik."

"Van de slachtoffers zul je geen goed woord over hem horen. Ze hebben te veel afgezien, omdat ze niet gehoord werden en nietszeggende brieven ontvingen. Ze waren daar terecht zeer ontevreden en kwaad over", zegt hij.

Eenzelfde geluid klinkt bij Walter Van Steenbrugge, die verschillende slachtoffers van seksueel misbruik in de Kerk verdedigde. Volgens Van Steenbrugge heeft Danneels de doofpotcultuur in stand gehouden en de waarheid niet gesproken. "Het was heel duidelijk dat hij de alarmkreten van de slachtoffers in de wind sloeg en de reputatie van de Kerk belangrijker achtte dan de slachtoffers. Dat is ook zeer duidelijk tot uiting gekomen in de Danneels-tapes, de opgenomen gesprekken met het misbruikte familielid van Roger Vangheluwe, waar Danneels ook bij was."

Theoloog Jürgen Mettepenningen schreef de biografie van Godfried Danneels. Hij zegt dat Danneels overdonderd was door alle gevallen van seksueel misbruik die naar boven kwamen. "Zijn rol was in de ogen van heel wat mensen niet zo helder. Hij verdient veel meer erkenning voor wat hij wel goed heeft gedaan. Zo heeft hij in 1996, in de nasleep van de zaak-Dutroux, een meldpunt voor seksueel misbruik in de Kerk ingesteld."

Mettepenningen wil vooral de nadruk leggen op de positieve verwezenlijkingen van Danneels. "Hij heeft de Kerk geleid in België in een overgangsperiode. Hij was bisschop van 1979 tot 2010. Dat is ruim 30 jaar. Hij was voorzitter van Pax Christi, wat hem internationaal heel veel erkenning opleverde. Ook binnen de Kerk werd hij internationaal gewaardeerd als topdiplomaat. Dat werk speelde zich vooral achter de schermen af."

"Kardinaal Danneels was niet minder dan een monument in de Belgische kerkgeschiedenis. Niet alleen omdat hij heel spiritueel was, maar hij was ook een sterke communicator die met eenvoudige beelden heel wat ingewikkelde zaken kon uitleggen voor een breed publiek", zegt hij.

(lees voort onder de video)

Bekijk hieronder reacties op het overlijden van Danneels:

Vanuit het Vaticaan is er een rouwtelegram van paus Franciscus verstuurd naar aanleiding van het overlijden van kardinaal Danneels. Daarin noemt de kerkvorst Danneels een "ijverige herder" die "aandacht had voor de uitdagingen van de hedendaagse Kerk".

Voorts wijst Franciscus erop dat kardinaal Danneels in 2014 en 2015 actief aan de Bisschoppensynode over het gezin heeft deelgenomen.

Verschillende kopstukken van CD&V hebben hun waardering geuit voor Godfried Danneels op Twitter. Volgens vicepremier Kris Peeters was hij dertig jaar lang het milde en moderne gezicht van de katholieke Kerk. Voorzitter Wouter Beke looft hem als een bruggenbouwer. "Met een Kerk in volle transformatie, maakte Danneels keuze om oude waarden met nieuwe verantwoordelijkheden voor leken te verzoenen." 

Viceminister-president Hilde Crevits dankt hem om binnen de kerkmuren een progressieve wind te laten waaien. Minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem omschrijft hem als een man die steeds aandacht had voor overleg en altijd inzette op wederzijds begrip. 

Bekijk hieronder het gesprek in "Terzake" met de advocaat van Danneels tijdens Operatie Kelk, Fernand Keuleneer, en met Vaticaankenner Tom Zwaenepoel:

Bekijk hieronder het gesprek met kerkjurist Rik Torfs en Hans Geybels, ex-woordvoerder van Danneels, in "Van Gils & Gasten":