“Danneels durfde weleens buiten de lijntjes te kleuren, maar hij was geen rebel”

U schreef een biografie en interviewde hem meer dan eens. Hoe hebt u hem ervaren?

“Als een zeer mediagenieke man, een markante persoonlijkheid die heel graag te gast was in diverse mediaprogramma’s. Hij voerde graag het debat en deed dat op een goede manier.  Danneels was zeer belezen en zeer intellectueel, maar hij kon soms via oneliners het brede publiek bereiken. Dat maakt hem dubbel interessant.”

Hoe vooruitstrevend is hij als kardinaal geweest?

“Ik zie nu in sommige reacties dat hij als progressief wordt neergezet. Hij behoorde tot de progressieve strekking van de katholieke Kerk, maar in se was hij conservatief. Hij hield heel hard van de tradities, van de liturgie. Binnen de Kerk streefde hij naar meer openheid, maar daarbuiten, voor ons leken, zou ik hem toch eerder conservatief willen noemen. Nu zouden wij iemand binnen de Kerk progressief noemen als die het recht op euthanasie erkent of het recht op abortus; dat deed hij niet, in alle ethische bespiegelingen volgde hij de klassieke leer van de Kerk. 

“Hij durfde weleens buiten de lijntjes te kleuren, maar hij was geen rebel. Veeleer een diplomaat – dat lijkt me de beste omschrijving.”

Godfried Danneels was West-Vlaming. Hoe zichtbaar was dat?

“Goh… Hij was een harde werker. Een jongeman van eenvoudige komaf, die heel hard geloofde in het studeren om vooruit te geraken – hij híéld ook erg van het studiemoment: het was zijn wens om zich na zijn pensioen volledig terug te trekken om te studeren; dat werd natuurlijk doorkruist door wat daarna is gebeurd (de zaak-Vangheluwe, Operatie Kelk, JD). Die zaken hebben hem volgens mij zeer diep geraakt en voor een stukje zelfs gekraakt, omdat hij het misschien ietwat anders had moeten aanpakken.”

“In mijn boek stond de uitspraak ‘Hij is van Kanegem en hij weet van niets’. Dat was wat zijn critici zeiden – en is blijkbaar een uitspraak die in de regio wordt gebruikt. Het waren de tijden van Rik Devillé, de kritische priester uit Buizingen die toen al bezig was met seksueel misbruik binnen de kerk. Toen al kreeg Danneels het verwijt dat hij van een aantal dingen op de hoogte was en niet genoeg actie heeft ondernomen.”

“In die zin was hij dan misschien toch ook veeleer een diplomaat-politicus. Hij was dan wel kardinaal, en het hoofd van de Belgische Kerk, maar tegen mij zei hij dan bijvoorbeeld: ‘Ik kan maar doen wat ik kan, binnen mijn eigen jurisdictie (het bisdom Brussel-Mechelen, JD), in het bisdom Brugge kan ik niet tussenkomen, elk bisdom heeft z’n eigen bisschop.’ Dat argument gebruikte hij soms wel om in delicate dossiers zijn onmacht te verdoezelen: ‘Ik kan daar niet aan.’”

Hoe groot was zijn soortelijk gewicht in Rome?

“Vrij groot. Hij zat in een aantal congregaties, mocht soms heel belangrijke vergaderingen in Rome gaan voorbereiden. Nu, met de jaren ging dat op en af. Denk maar aan de persconferentie die hij gaf nadat Ratzinger in 2005 paus Benedictus XVI was geworden: daar liet hij tussen de lijnen door zijn ontgoocheling blijken, dat Ratzinger toch niet de paus was die hij in gedachten had gehad, en in de jaren daarna was hij dan ook veel minder in Rome te zien. Daartegenover staat dan weer dat hij bij de verkiezing van de huidige paus Franciscus mee op het balkon in Rome stond. Wat wel opmerkelijk is, want deze paus profileert zichzelf als volks, terwijl Danneels altijd de studax is gebleven – ik herinner mij interviews met hem waarbij hij zich aanbood met tientallen pagina’s materiaal voor een antwoord.”

Wat is volgens u de erfenis van Danneels?

“Bisschop Johan Bonny (nu bisschop van Antwerpen, JD). Hij was jarenlang de persoon die het dichtst bij Godfried Danneels stond.”