"De Krim is van ons": 5 jaar na de annexatie nog steeds een twistappel tussen Rusland en het Westen 

De annexatie van de Krim komt niet uit de lucht gevallen. Al maanden woedt er protest in Oekraïne. In Kiev betogen duizenden Oekraïners op Maidan voor een meer Europees gezind beleid en tegen de corruptie van de regering. Het aanvankelijk vreedzame protest wordt steeds grimmiger en gewelddadiger. Midden februari probeert de oproerpolitie Maidan te ontruimen. Bij de gevechten tussen de betogers en de oproerpolitie vallen tientallen doden en talloze gewonden. 

Janoekovitsj, de pro-Russische president, ontvlucht het land en wordt vervangen door een interimregering van de oppositie, die mee de protesten had aangevoerd. 

Maar ondertussen is er op de Krim, een schiereiland van Oekraïne in de Zwarte Zee, ook protest uitgebroken. De grotendeels Russische bevolking daar is het niet eens met de nieuwe, pro-Europese koers van Oekraïne. De manifestanten willen net het omgekeerde van betogers in Kiev: sterkere banden met Rusland.

De lokale overheid op de Krim neemt dan het heft in eigen handen. Ze schrijft een referendum uit over afscheuring van Oekraïne en aansluiting bij Rusland. Bijna meteen na de machtsovername van Maidan in Kiev waren op strategische plaatsen op het schiereiland zwaarbewapende soldaten zonder insignes opgedoken, de zogenoemde "groene mannetjes". Poetin ontkent aanvankelijk in alle talen dat dit manschappen van het Russische leger zijn, later geeft hij dit wel toe. De militairen komen van de basis van de Russische Zwarte Zeevloot in Sevastopol.

Bij het referendum stemt een verpletterende meerderheid van bijna 97% voor de aansluiting bij Rusland. De internationale regels over referenda worden wel met de voeten getreden: de stemming is georganiseerd in slechts tien dagen tijd, gebeurt onder militaire druk, en de keuzemogelijkheden laten het behouden van status quo niet toe. De propaganda schildert het protest in Kiev af als fascistisch. Iemand die die dagen rondloopt met een Oekraïense vlag krijgt gegarandeerd problemen.

Twee dagen later wordt de Krim met een pennenstreek van Poetin officieel deel van de Russische Federatie. Het schiereiland wordt een autonome republiek en de hoofdstad Sevastopol een stad van federaal belang, na Moskou en Sint-Petersburg. Het bezorgt president Poetin een enorme populariteit in Rusland. Voor veel Russen is een historisch onrecht teniet gedaan en heeft Poetin voor de eerste keer en met succes het Westen een hak kunnen zetten.

De internationale gemeenschap reageert verbijsterd op de annexatie en noemt die een grove schending van het internationaal recht. De EU en de VS weigeren de annexatie te erkennen en beschouwen de Krim nog altijd als een onderdeel van Oekraïne. Ze leggen Rusland economische sancties op en vaardigen een boycot uit tegen het schiereiland. De Krim wordt zo een beetje een zwart gat in Europa: westerse kredietkaarten en sim-kaarten werken er niet, bedrijven die handel drijven met de Krim kunnen worden bestraft, de inwoners van de Krim kunnen met hun paspoorten geen westerse visa aanvragen. 

Door de annexatie van de Krim wordt de crisis tussen Rusland en het Westen die na de machtsovername van Maidan in Kiev was ontstaan, op scherp gezet.

Rusland heeft enorm veel geld moeten investeren om de Krim beter bereikbaar te maken en minder afhankelijk van Oekraïne. Water, stroom en gas kwamen via de enige landverbinding die het schiereiland heeft, via Oekraïne. Vanuit Rusland was de Krim met de auto alleen bereikbaar via een onbetrouwbaar veer. Nog geen jaar na de annexatie begint Rusland met de bouw van een gigantische brug die de Krim met het vasteland van Rusland verbindt. Het prestigeproject zou klaar moeten zijn eind dit jaar, dan zal ook de spoorlijn af zijn. In mei 2018 is de brug al geopend voor autoverkeer. Er zijn ook nieuwe elektriciteitscentrales gebouwd en pijpleidingen aangelegd om gas vanuit Rusland naar de Krim te brengen. 

In december vorig jaar flakkert het conflict opnieuw op tussen Oekraïne en Rusland in de straat van Kertsj, waar de brug ligt. Russische kustwachters openen het vuur op drie Oekraïense schepen die onderweg zijn naar Oekraïense havens in de zee van Azov.

De  24-koppige bemanning van het Oekraïense schip, van wie enkele leden gewond zijn, wordt gearresteerd. Volgens de kustwacht voer het schip zonder toestemming door de territoriale wateren van Rusland. Op vrijdag voerde de EU nog extra sancties in tegen acht Russen vanwege het incident.

De schietpartij in de Straat van Kertsj maakte duidelijk dat het conflict tussen Oekraïne en Rusland nog steeds niet is opgelost. Integendeel, de spanningen in de Zee van Azov nemen toe, omdat Rusland zijn militaire aanwezigheid daar steeds verhoogt. 

Ook in Oost-Oekraïne woedt het conflict nog altijd. Na de annexatie van de Krim brak daar een oorlog uit tussen het Oekraïense leger en pro-Russische separatisten, gesteund door Russische troepen en wapens. Twee provincies, Donetsk en Loegansk, riepen zichzelf uit tot onafhankelijke republieken. Vijf jaar later ontkent Rusland nog steeds alle betrokkenheid.

En daar wringt het schoentje. Onderhandelen over vrede in Oost-Oekraïne is op deze manier bijzonder moeilijk, omdat Rusland blijft volhouden dat het geen enkele rol speelt in het conflict.

Met de komst van Donald Trump in het Witte Huis leek er eerst een kentering te komen. De Amerikaanse president zei namelijk over de G8: "They should let Russia back in" en zijn kritische uitspraken over het NAVO-engagement van de VS deden ook veel stof opwaaien.

Maar voorlopig bleef het dus enkel bij woorden. Rusland en het Westen staan nog steeds lijnrecht tegenover elkaar. Voor Rusland is een wijziging van het statuut van de Krim uitgesloten: het is en zal voor altijd een deel van Rusland blijven. Maar het ziet er niet naar uit dat het Westen de huidige situatie in de nabije toekomst zal erkennen. De veroordeling van de annexatie blijft even scherp als vijf jaar geleden. Zolang niemand een duimbreed toegeeft, zal er dan ook weinig aan de internationale situatie van de Krim veranderen.