Britse regering zoekt in allerijl naar noodoplossing voor “grondwettelijke chaos” na verrassende beslissing parlementsvoorzitter

Ter herinnering: May verloor een week geleden voor de tweede keer een stemming over het akkoord dat ze met de rest van de Europese Unie sloot om op 29 maart uit de EU te stappen. In januari verloor ze al een eerste stemming, maar extra garanties over de ondertussen beruchte Ierse backstop konden de parlementsleden vorige week evenmin over de streep trekken.

De premier was daarop van plan deze week het akkoord gewoon opnieuw ter stemming voor te leggen, voor de derde keer dus. Waarschijnlijk zou dat vandaag gebeuren. Als haar deal er dan wel doorgeraakte, zou er slechts kort, “technisch" uitstel van de brexit komen. Keurde het parlement de deal niet goed, dan zou er lang uitstel volgen, met nog eens deelname aan de Europese verkiezingen van May. Met dat vooruitzicht, een absoluut horrorscenario voor de harde brexiteers, hoopte May de rebellen in haar eigen partij te kunnen overtuigen met de neus dichtgeknepen toch voor haar deal te stemmen. Beter een slechte deal dan uitstel of misschien zelfs afstel, was de redenering.

Maar daar stak Bercow gisteren dus een stokje voor. Een serieuze stok zelfs. Hij besliste op basis van een parlementaire regel uit 1604 die nog maar enkele keren is toegepast, dat de deal niet opnieuw voorgelegd kan worden. De regel zegt namelijk dat een voorstel dat al eens is afgewezen, tijdens hetzelfde parlementaire jaar niet nog eens kan behandeld worden. 

Bercow zou zijn beslissing niet op voorhand kenbaar hebben gemaakt aan de regering, die dan ook compleet uit de lucht kwam vallen. Sommige regeringsleden zouden woedend gereageerd hebben, anderen zonk de wanhoop in de schoenen bij zoveel chaos. Politicologen spreken over een nooit geziene “grondwettelijke crisis” op tien dagen voor de misschien wel belangrijkste politieke beslissing ooit in het Verenigd Koninkrijk. 

Andere waarnemers zien het minder somber in en stellen dat Bercow May mogelijk zelfs geholpen heeft omdat ze sowieso niet voldoende garanties had de stemming deze keer wel te winnen. De harde brexiteers en haar Noord-Ierse gedoogpartner DUP blijven sceptisch over het akkoord, ondanks overleg dat al dagenlang verwoed gevoerd wordt.

De regering zoekt vandaag in allerijl naar een uitweg. Het is onwaarschijnlijk dat er deze week toch nog een stemming komt, hoewel het parlement Bercows besluit in theorie kan overrulen door er bij meerderheid over te stemmen. De kans dat dat echter ook effectief gebeurt, lijkt klein. 

"Dit is een moment van crisis voor ons land”, verklaarde brexitminister Steve Barclay vanmorgen. “De beslissing van de Lagerhuisvoorzitter heeft de lat hoger gelegd, en het lijkt me onwaarschijnlijk dat we deze week nog gaan stemmen.” 

Een andere optie is dat koningin Elizabeth het parlementaire jaar voor ontbonden verklaart en een nieuwe sessie start, compleet met regeerverklaring en alles erop en eraan. Maar ook die optie lijkt praktisch gezien moeilijk. “Waar iedereen het over eens is, is dat we de koningin niet in de hele brexitdiscussie gaan betrekken, dat lijkt me niet realistisch”, aldus Barclay. 

Donderdag vindt er in elk geval een Europese top plaats waar ook May naartoe gaat. Bedoeling was dat ze daar om uitstel zou vragen, afhankelijk van hoe er over haar deal gestemd zou zijn. De premier zou nu van plan zijn om uitstel te vragen tot eind juni met de mogelijkheid om dat uitstel met twee jaar te verlengen. Ze zal dat vragen in een brief die ze vandaag of morgen schrijft. Maar volgens een bron was er in de regering hoegenaamd geen overeenstemming en was er zelfs woede over de beslissing van May. Een van de aanwezigen omschreef de sfeer als “de laatste dagen van Rome”.

Als May om uitstel vraagt, zal ze flink op de rooster gelegd worden door de 27 andere EU-leiders. Die willen nu eindelijk wel eens weten waar het Verenigd Koninkrijk naartoe wil. De Duitse minister van Europese Zaken, Michael Roth, verklaarde vanmorgen dat “ons geduld serieus op de proef wordt gesteld”. “Ik roep onze Britse partners nog een keer op om eindelijk met concrete voorstellen af te komen”, aldus Roth, die zei “uitgeput” te zijn door de onderhandelingen die nergens naar lijken te leiden.

Een andere mogelijkheid om de brexitdeal toch nog op de tafel van het parlement te krijgen, is dat de EU-leiders May - na een reeks reprimandes - uitstel gunnen en een nieuwe uitstapdatum op tafel leggen. Die kan dan in het akkoord worden ingeschreven, waarna het niet meer hetzelfde akkoord als in januari is en Bercows regel niet meer van toepassing zou zijn. 

Een aantal harde brexiteers waren gisteren wel bijzonder tevreden met Bercows besluit. Zij hopen nog altijd dat de Britten op 29 maart dan maar zonder akkoord uit de EU stappen. Maar de Britse regering drukte die hoop meteen de kop in en liet verstaan dat May sowieso wel uitstel zal krijgen in Brussel. Vraag is of dat nu donderdag al gebeurt. 

De kans op langer uitstel van de brexit is met Bercows beslissing wel serieus gegroeid. Dat zou betekenen dat de Britten op 26 mei ook naar de stembus moeten voor Europese verkiezingen, wat op organisatorisch vlak een huzarenstukje zou zijn, amper twee maanden op voorhand. En bovendien met een kostprijs van 100 miljoen pond komt (117 miljoen euro) komt.

John Bercow zelf lijkt ondertussen niet onder de indruk te zijn van de druk op zijn schouders, ondanks de vlammende kritiek die hij vanmorgen kreeg in een deel van de Britse pers. "De brexitvernietiger” was bijvoorbeeld nog een van de meest vriendelijke omschrijvingen. De Lagerhuisvoorzitter - nog niet in zijn formele kostuum maar in een gemakkelijke trui - kwam deze morgen zoals altijd gewoon werken, maar weigerde te antwoorden op de vragen van een BBC-journalist. 

Bekijk ook: