De bloederige waarheid: 1 op de 3 vrouwen kan niet werken door menstruatiepijn

Gynaecoloog Bertho Nieboer, verbonden aan het Radboudumc, plaatste in juli 2017 een enquête online over menstruatieklachten. Nieboer hoopte destijds op 10.000 deelnemers, maar uiteindelijk vulden ruim 42.000 vrouwen tussen 15 en 45 de lijst met vragen in. Wat het meteen het grootste menstruatieonderzoek maakt dat ooit is uitgevoerd. De resultaten van de studie zijn gepubliceerd in het gerenommeerde The American Journal of Obstetrics & Gynecology.

85% van de ondervraagde vrouwen zegt elke maand pijn te hebben. Ze hebben buikpijn, zijn vermoeid en krijgen last van hoofd- en rugpijn. Bij een derde zijn de klachten zo erg dat ze een paar dagen niet goed kunnen werken of sporten. Veel deelnemers gaven bovendien aan zich somber te voelen, extra prikkelbaar te zijn of vermoeider dan normaal.

De enquête van Nieboer vraagt ook wat vrouwen bij pijn doen. Veruit de meeste vrouwen gaan gewoon door met hun dagelijkse activiteiten en ze relativeren de klachten. “Omdat ze altijd te horen krijgen ‘dat het erbij hoort’”, verklaart gynaecoloog Nieboer.

Door er net niet over te praten, lopen volgens de gynaecoloog vrouwen in sommige gevallen het risico dat ze met endometriose te maken hebben. Een chronische aandoening waarbij baarmoederslijmvlies buiten de baarmoeder groeit. Meestal in de onderbuik, op de buitenkant van de eierstokken, de eileiders, in de blaas en darmen. Die endometriumcellen gedragen zich hetzelfde als in de baarmoeder tijdens de menstruatie: ze worden dikker, en gaan bloeden als de menstruatie begint.

Endometriose kan gepaard gaan met ernstige en chronische pijn, soms zo pijnlijk dat vrouwen er van flauwvallen. Sommige vrouwen hebben er totaal geen last van, bij anderen heeft de aandoening zo’n sterke impact dat ze amper nog kunnen wandelen. De oorzaak van de aandoening is nog niet gekend door de wetenschap. 

Belgisch onderzoek uit 2008 suggereert dat endometriose ook tot onvruchtbaarheid kan leiden, althans toch bij zo’n 30 à 40 % van de patiënten. Maar vele vrouwen raken wel gewoon zwanger, al dan niet via de natuurlijke weg.

Endometriose treft naar schatting 1 op de 10 vrouwen in hun vruchtbare periode, waaronder ook regisseuse en actrice Lena Dunham. Zij had zowat 10 jaar lang last van de aandoening en vorig jaar onthulde ze in een openhartige bijdrage in Vogue dat ze haar baarmoeder heeft laten verwijderen om van de pijn af te geraken. De meest drastische behandeling tegen de aandoening. Vaak kunnen medicatie die hormonen bevatten of - tijdelijk - zware pijnstillers ook soelaas bieden.

“Heftige pijnklachten bij menstruatie zijn niet normaal. Het is belangrijk dat vrouwen die pijn niet wegstoppen”, stelt Nieboer. Maar het is en blijft moeilijk om vast te stellen of iemand endometriose heeft of menstruatiepijn, in medische termen ook wel gekend als dysmenorroe. De enige optie is het laten vaststellen door een laparoscopie door een chirurg of uroloog die weet waar hij naar moet zoeken. Doordat het zo moeilijk te diagnosticeren valt, en omdat er nog niet alles over geweten is, duurt het meestal een paar jaar voordat er bij een vrouw wordt vastgesteld dat ze endometriose heeft. Vrouwen die het geluk hebben dat de huisarts de symptomen herkent, worden doorverwezen naar de gynaecoloog, die de specialist erbij haalt.

Het onderzoek van Nieboer stoot echter ook op kritiek. Want hoe representatief is een online-enquête voor menstruatiepijn? Wordt zo'n vragenlijst niet vooral ingevuld door vrouwen die toch al pijn hebben? “Natuurlijk kan er sprake zijn van een selectiviteit”, erkent Nieboer. “Maar de vragenlijst is breed ingevuld. Ook door vrouwen zonder klachten.” Uit cijfers van de American Academy of Family Physicians uit 2016 bleek overigens ook al dat menstruatiepijn het dagelijkse leven van 1 op de 5 vrouwen verstoort. 

In landen zoals Japan en Indonesië hebben vrouwen officieel recht op menstruatieverlof. Japan was het allereerste land waar officieel verlof werd ingevoerd. Al sinds 1947 hebben vrouwen daar recht op twaalf dagen menstruatievrij per jaar. Indonesië volgde een jaar later en nog later volgden ook Zuid-Korea, China en Taiwan. In Italië werd vorig jaar een wetsvoorstel ingediend voor menstruatieverlof. Het wetsvoorstel is nog niet goedgekeurd, maar Italië zou het eerste Europese land zijn dat menstruatieverlof in het wetboek opneemt. In het Engelse Bristol geeft het bedrijf Coexist sinds 2016 zijn vrouwelijke werknemers ‘menstruatievrij’.  Ook Nike, de bekende sportfabrikant, geeft in de gedragscode recht op menstruatieverlof.

Critici denken dat speciaal verlof voor menstruerende vrouwen niet bevorderlijk is voor de gelijkheid. Als een werkgever iemand wil aannemen en de keuze heeft uit een geschikte man en een geschikte vrouw, met recht op zwangerschaps- en menstruatieverlof, dan zou die immers geneigd kunnen zijn om toch voor de man te gaan.