Hoe een ongelukkige uitspraak van de topman de problemen van het "nieuwe" Volkswagen blootlegt
Een ongelukkige uitspraak van de topman legt de problemen van het 'nieuwe’ Volkswagen bloot.
Ebit macht frei, winst maakt vrij – Herbert Diess, de hoogste man bij Volkswagen, schijnt het een paar keer te hebben gezegd tijdens een recentelijk treffen met managers. Natuurlijk dacht iedereen in de zaal aan de slogan die de nazi’s boven vernietigingskampen als Auschwitz hadden gehangen. Maar Diess was zich van geen kwaad bewust, hij bedoelde alleen maar te zeggen dat een winstgevende tak als Porsche binnen het bedrijf nu eenmaal wat meer vrijheid krijgt.
Pas nadat de pers over de ongelukkige uitspraak begon te schrijven, drong het door tot de leiding van Volkswagen – een bedrijf dat tijdens de oorlog geen glansrol vervulde – dat er iets mis was met Diess’ woordkeuze. De baas bood meteen excuses aan. De kwestie zwol nog wat aan toen in de Financial Times enkele investeerders vorige week speculeerden op het vertrek van Diess. En toen leek de kwestie wel zo’n beetje overgewaaid.
Maar dat is ze allerminst.
Diess wordt gezien als de man die erin geslaagd is Volkswagen een nieuwe richting in te laten slaan. Onder zijn leiding lijkt de automoloch werk te maken van de overstap naar elektrisch rijden en is het duivelse diesel niet langer koning. De shocktherapie die het concern nodig had is misschien wel te danken aan Dieselgate; geen andere massafabrikant maakt inmiddels zo veel haast met de omslag als VW.
Diess is er op knappe wijze in geslaagd tegenstribbelende ingenieurs en managers bij Volkswagen te overtuigen van een andere koers. Een riskante koers, want als hij verkeerd gokt en de e-auto flopt, is VW er geweest.
Homogeen
Hoe kan een zo begenadigd leider dan door zo’n ogenschijnlijke stommiteit als ‘ebit macht frei’ aan het wankelen worden gebracht? Een aanwijzing vormt een recente pr-foto van het team dat aan de basis stond van alle elektrische auto’s die VW de komende tien jaar gaat bouwen - een miljardenproject. Op de foto staan veertig VW-medewerkers glunderend rond een elektrisch onderstel, de baas trots achter het stuur. Together we keep our promise, staat erboven. Nie Wieder Dieselgate.
Iedereen die de foto bekijkt, zal zien dat er iets mee aan de hand is; alle veertig VW-medewerkers zijn mannen, in ongeveer dezelfde pakken, van min of meer dezelfde leeftijd en afkomst. Een zeer homogene groep dus. Is dit erg? Kennelijk niet als je in korte tijd een elektrische auto in elkaar wilt zetten.
Maar in zo'n homogene groep gebeurt vaak nog iets anders, iets wat gedragswetenschappers groepsdenken noemen. Zo’n groep ziet alleen zijn eigen waarheid en negeert signalen van buitenaf. Als zo'n groep succesvol is (zie foto), wordt ze bevestigd in haar eigen gelijk en is er steeds minder neiging mensen van buiten aan te trekken.
Dat kan tot ongelukken leiden, laat het ‘oude’ Volkswagen zien, dat enkele jaren geleden bijna ten onder ging aan Dieselgate, een van de grootste naoorlogse industriële schandalen. Ook hier deed een homogene groep met oogkleppen op wat de hoogste baas kennelijk wilde. In het geval van Dieselgate: koste wat het kost een dieselmotor op de markt brengen die niet schoon te krijgen was.
Om te overleven moet Volkswagen niet zijn product veranderen, maar zijn cultuur
Diess recente uitglijder is geen opmaat naar een volgend Dieselgate. Maar het is zorgwekkend dat de leiding zich pas realiseerde dat er iets mis was met Ebit macht frei toen er rumoer in de pers ontstond. Kennelijk was er niemand geweest die na de toespraak even op de baas was afgestapt om te zeggen dat zijn uitspraak misschien niet zo gepast was.
Ook deze foto van mannen-in-pakken (nota bene verspreid door de pr-afdeling) laat zien niemand zich bij VW realiseert dat er iets mis is met het beeld, zegt Janka Stoker, hoogleraar Leiderschap en Organisatieverandering aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarmee is deze foto het zoveelste signaal dat het gebrek aan diversiteit diepgeworteld is, aldus Stoker. ‘Het lijkt erop dat ze het product wel hebben veranderd, maar de cultuur niet.’
Diess dreigt dus dezelfde fout te maken als zijn voorgangers. Hij denkt dat het concern toekomstbestendig wordt door een technologische voorsprong te bereiken. Natuurlijk moet een bedrijf innovatief zijn om te kunnen overleven. Maar belangrijker is een oog voor invloeden van buitenaf. Met een homogene groep als deze mis je ontwikkelingen. Dan kan de elektrische strategie nog zo’n succes worden, vroeg of laat zal zich een nieuw schandaal aandienen.
Diess’ taak is niet elektrificatie. Zijn taak is het brengen van meer diversiteit in het Volkswagenconcern.