Nieuwe nederlaag voor Theresa May: Brits parlement trekt macht naar zich toe, maar haalt dat iets uit?

Het amendement werd ingediend door Oliver Letwin, een Tory uit May’s Conservative Party, in samenwerking met partijgenoot Dominic Grieve en Hilary Benn van Labour. Het kwam er vlak nadat May moest toegeven dat de deal die ze met de EU bereikt heeft na twee jaar onderhandelen nog steeds niet voldoende steun heeft in het parlement. Parlementariërs hebben tot dusver al twee keer tegen de brexitdeal van premier Theresa May gestemd. 

Met 329 tegen 302 stemmen stemden de parlementsleden in met het Letwin-amendement. Dat amendement heeft tot gevolg dat de parlementsleden morgen de controle over de parlementaire agenda overnemen van de regering en een aantal zogenaamde indicatieve stemmingen kunnen organiseren over een aantal opties: een nieuw referendum, alsnog bij de EU blijven, in de Europese eenheidsmarkt blijven, enzovoort. Uit de debatten moet blijken welke uitkomsten op de meeste steun kunnen rekenen.

De uitzonderlijke procedure laat zien in welke mate Theresa May de controle verloren heeft en hoe feitelijk haar autoriteit ondermijnd wordt. Toch gaf de premier voorafgaand aan de stemming aan dat de regering “niet gebonden zou zijn aan de resultaten” van de stemming. Vraag is wel nog hoe er over de verschillende voorstellen gestemd zal worden en of er überhaupt een idee zal zijn dat een meerderheid krijgt. Vandaag zoeken parlementsleden samen met Speaker John Bercow naar een correcte procedure.

May waarschuwde dat het hele proces tot een uitkomst zou kunnen leiden waar de EU het zelf niet mee eens zou zijn en ziet een gevaarlijk precedent dat het Britse grondwettelijke systeem mogelijk helemaal op zijn kop zet. Normaal gezien is het in het Verenigd Koninkrijk de regering die de agenda van het parlement bepaalt, en niet omgekeerd. May is dan ook niet zomaar van plan elk idee van het parlement uit te voeren. “Geen enkele regering kan een blanco cheque geven om akkoord te gaan met een uitkomst, zonder dat ze weten wat die zal zijn. Dus ik kan niet beloven dat de regering de uitkomst van de stemming in dit huis kan respecteren", klonk het.

Van die waarschuwing trokken de parlementsleden zich blijkens de stemming niets aan. Verschillende ‘junior ministers’, een soort van staatssecretarissen, namen na de stemming ontslag omdat ze het amendement hadden gesteund en zo tegen de regering waren ingegaan. Het gaat om onderministers Richard Harrington (Industrie), Alistair Burt (Buitenlandse Zaken) en Steve Brine (Gezondheid).

In zijn ontslagbrief beschuldigde Harrington de regering ervan “roulette te spelen met de levens en de bestaansmiddelen” van de gewone werkende mens en de bedrijven. In een boodschap aan May zei hij te hopen dat de premier nu “in het belang van het land zou handelen en het parlement toe zou laten om deze week een consensus te vinden die als onderhandelingspositie kan dienen”.

Labour-leider Jeremy Corbyn greep de stemming dan weer aan om het parlement “te feliciteren met de overname van de controle”. De conservatief Nick Boles, die een zachtere brexit voorstaat, verklaarde dat “329 parlementsleden “op zijn gekomen voor de parlementaire democratie”.

May blijft zelf intussen zoeken naar voldoende stemmen om haar akkoord over de boedelscheiding met de EU alsnog te laten goedkeuren in het parlement. Voorlopig is er nog altijd weinig uitzicht op een meerderheid. De harde brexiteers uit haar eigen partij gaven al meermaals aan dat ze zich achter het akkoord zouden kunnen stellen als May's Noord-Ierse gedoogpartner DUP dat ook doet, maar daar valt voorlopig geen beweging te noteren.

May zou de dreiging van geen brexit of een zachte brexit, waarbij het Verenigd Koninkrijk in de douane-unie blijft, mogelijk wel kunnen gebruiken tegen de harde brexiteers. Als het parlement zich daar morgen achter zou scharen, zou de premier haar rebelse partijgenoten toch kunnen proberen overtuigen zich achter haar deal te scharen en zou ze na maandenlang haar mantra “Mijn deal of geen deal” te herhalen, uiteindelijk wel eens gelijk kunnen krijgen.

Jacob Rees-Mogg, een van de leidende harde brexiteers uit de Conservatieve partij die altijd tegen May's deal is gekant geweest, verklaarde vanmorgen alvast voor het eerst met zoveel woorden dat het “onmiskenbaar is dat de EU verlaten, zelfs op de foute manier en met de nodige bijsturingen achteraf, beter is dan de EU niet te verlaten”. "De keuze lijkt te zijn die tussen May's deal of geen brexit.”

De klok tikt ondertussen genadeloos verder. Wordt de deal alsnog goedgekeurd, dan verlaten de Britten de Europese Unie op 22 mei. Als de deal deze week niet wordt goedgekeurd, dan moeten de Britten voor 12 april beslissen of ze al dan niet voor een langer uitstel kiezen en dus meedoen aan de Europese verkiezingen van eind mei. 

Doen ze dat niet, dan is een harde brexit zonder akkoord of overgangsperiode op 12 april een feit. May liet gisteren niet na te zeggen dat een brexit zonder akkoord nog altijd de “standaard uitgangspositie” is.