Vindt het Britse parlement een uitweg uit de brexitcrisis? Dit mag u vandaag verwachten

De Britse premier Theresa May heeft met de Europese Unie een uitstapakkoord onderhandeld, waarin afgesproken is onder welke voorwaarden het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie zal stappen. May is er echter niet in geslaagd om haar akkoord door het parlement te laten goedkeuren, een noodzaak want het parlement heeft het laatste woord.

Omdat haar akkoord nog altijd niet is goedgekeurd, vroeg de premier uitstel aan de EU. Dat kreeg ze: tot 12 april als het parlement zich blijft verzetten tegen haar akkoord, tot 22 mei als ze alsnog een meerderheid vindt.

Afgelopen maandag besliste het Britse parlement echter om de regie van het brexitproces in handen te nemen. Daarom wordt er vandaag gedebatteerd en gestemd over een reeks alternatieve voorstellen in het brexitproces, de zogenoemde indicative votes.

Verschillende parlementsleden hebben in totaal niet minder dan 16 alternatieve voorstellen ingediend. Daarover zullen ze vandaag debatteren en stemmen. Er zal wellicht niet over al die 16 voorstellen gestemd worden. Welke een kans maken, ligt in de handen van de speaker, de inmiddels wereldberoemde parlementsvoorzitter John Bercow.

Het debat begint wellicht rond 14 uur onze tijd, vlak na de prime minister's questions, vergelijkbaar met het vragenuurtje bij ons in de Kamer. Tenzij er eerst nog ander regeringswerk besproken moet worden. Om 16 uur wordt er beslist over hoeveel voorstellen er gestemd zal worden.

De stemming zelf begint vermoedelijk om 20 uur onze tijd. Er zal met stembriefjes worden gewerkt, wat inhoudt dat de parlementsleden op hetzelfde moment voor of tegen de verschillende voorstellen kunnen stemmen. De resultaten zullen daarna één na één bekendgemaakt worden, vermoedelijk tussen 21.30 en 23 uur.

Zoals gezegd zijn er minstens 16 voorstellen ingediend. Die zijn grosso modo in vier categorieën in te delen:

• Een economisch lidmaatschap. Verschillende parlementsleden stellen een nauwe economische band met de Europese Unie voor. Zo is er een voorstel van oppositiepartij Labour waarbij het VK uit de EU stapt, maar toch een allesomvattende douane-unie met de EU zal vormen en waarbij het VK inspraak blijft hebben in toekomstige handelsakkoorden.
  Er zijn ook voorstellen die een economische relatie bepleiten zoals die met Canada en ook het Noorwegen-model ligt op tafel.
• Een tweede referendum. Hoewel dit voorstel recent nog is afgewezen door het parlement, is het opnieuw ingediend. Een ander voorstel houdt dan weer in dat als het parlement vandaag ergens een meerderheid over vindt, dát voorstel eerst aan het Britse volk moet worden voorgelegd.
• Een brexit zonder akkoord. Ook hier heeft het parlement zich al eens tegen uitgesproken, maar een brexit zonder akkoord, een no-dealbrexit, behoort wel degelijk nog altijd tot de mogelijkheden.
• Geen brexit. Het Verenigd Koninkrijk blijft in de Europese Unie. Om de brexitklok helemaal terug te draaien en ervoor te zorgen dat het Verenigd Koninkrijk toch in de Europese Unie blijft, kan het parlement de regering aanraden om Artikel 50 van het Europese Verdrag van Lissabon in te trekken. De regering kan dat eenzijdig doen, zonder goedkeuring van de EU.

Een heleboel voorstellen dus, die het brexitproces mogelijk in een bepaalde plooi kunnen leggen. Toch is het niet zeker dat we vanavond na de stemming een duidelijk zicht zullen hebben op wat het Britse parlement nu precies wil. De kans bestaat namelijk dat meerdere voorstellen goedgekeurd worden die elkaar in feite tegenspreken. Het is ook mogelijk dat er voor geen enkel voorstel een meerderheid is. Afwachten dus.

Neen. De stemming vanavond is niet bindend. Het gaat om indicative votes, het parlement geeft in feite een voorzet aan de regering en vertelt haar welk scenario ze het best kan uitwerken om een meerderheid in het parlement achter zich te krijgen. De regering hoeft het parlement echter niet te volgen. Maar uiteindelijk zal May haar definitieve beslissing wel aan het parlement moeten voorleggen.

Theresa May benadrukte maandag in het parlement dat ze geen voorstander is van die indicative votes. In het verleden hebben die zelden tot een werkbaar resultaat geleid, zei ze. May blijft vasthouden aan haar eigen brexitakkoord, dat ze met de Europese Unie heeft afgesloten.

Hoewel het al twee keer door het parlement is weggestemd, hoopt May nog altijd om het deze week een derde keer voor te leggen. Maar ze zal dat naar eigen zeggen enkel doen als ze zeker weet dat het parlement het deze keer wel zal goedkeuren.

Tot maandag bleek dat ijdele hoop, maar nu lijkt het erop dat haar akkoord misschien toch nog gereanimeerd zou kunnen worden. Zo verklaarde Jacob Rees-Mogg, het boegbeeld van de felste voorstanders van een vrij radicale brexit, dat hij nu toch voor Mays akkoord wil stemmen. Volgens Rees-Mogg is het risico te groot geworden dat de brexit op de lange baan geschoven wordt of dat er helemaal geen brexit komt. En ook een andere invloedrijke tegenstemmer, Boris Johnson, lijkt op te schuiven in de richting van een ja-stem.

Mogelijk heeft May met de stemming van vandaag ook een extra troef in handen. Stel dat het parlement vandaag voor een zachte brexit kiest, waarbij het VK erg nauw met de Unie blijft verbonden, dan zou ze de voorstanders van een radicale brexit daarmee onder druk kunnen zetten om toch voor haar akkoord te stemmen.

Mays brexitakkoord is nog niet helemaal dood. Haar volharding zou dus alsnog beloond kunnen worden. Maar haar eigen toekomst lijkt minder rooskleurig. De druk om af te treden neemt alsmaar toe. Zo zouden verschillende partijleden de premier uitdrukkelijk gevraagd hebben om openlijk te zeggen wanneer ze opstapt, in ruil voor de goedkeuring van haar akkoord. Een interim-premier zou dan de volgende fase van de onderhandelingen met de Europese Unie voor zijn of haar rekening nemen.

Premier May heeft vanavond - na het debat en voor de stemming - overigens ook nog een gesprek met alle parlementsleden van haar Conservatieve Partij. Mogelijk wordt op dat moment over haar toekomst onderhandeld.