Economische groei en toch bijltjesdag, qué?

Nadat januari al een zwarte maand bleek voor de werkgelegenheid, lijkt februari ook niet meteen een herstel aan te kondigen. Gisteren leek het wel bijltjesdag voor de Vlaamse economie. Zo waarschuwde elektronicagigant Sony voor een fors verlies. Het Japanse bedrijf gaat zo maar even 5.000 banen schrappen. De vestiging in Zaventem, waar 350 mensen werken, zou 'significant' getroffen worden, werd gezegd op een bijzondere ondernemingsraad. Bij Volvo, de op een na grootste vrachtwagenbouwer ter wereld, zullen 2.400 arbeidsplaatsen verloren gaan. De gevolgen voor de vestiging in Gent zijn nog niet duidelijk. En ook mijnbouw- en metaalonderneming Nyrstar trakteerde op slecht nieuws: het schreef vorig jaar een verlies in de boeken van 195 miljoen euro, dubbel zoveel als in 2012.

Andere bedrijven blijven in hun prognoses uiterst voorzichtig, wat niet meteen aanleiding geeft tot euforie. En dat allemaal bovenop een maand januari waarin ook al ruim 1.400 banen werden geofferd in ons land.

Klaar voor heropleving

De voorbije weken liepen we nochtans economisch op wolkjes, zo leek het wel. Het consumentenvertrouwen, het ondernemersvertrouwen, de economische groei, zaten allemaal weer in de lift. Ook op het Wereld Economisch Forum leek de lucht boven de bergtoppen in Davos open te trekken. De economische wereldleiders zagen het weer zitten. Voorzichtig, dat wel. Maar de kentering was ingezet, de economische winter was voorbij. Of is het maar schijn? Ook The Economist covert deze week met 'The Worldwide Wobble'.

"We komen uit een toestand van nagenoeg twee jaar stilstand", zegt Geert Janssens van de economische studiedienst VKW Metena. "Wat dus eigenlijk een achteruitgang inhield. Het laatste kwartaal van 2013 groeide onze economie met een kleine 0,4 procent. Akkoord, dat is niet veel, maar het was wél het einde van een lange periode van negatieve groei." Of, een zeer pril herstel.

"Typisch voor het einde van een negatieve cyclus zijn de tegenstrijdigheden die je dan ziet." Soms zeggen cijfers veel: 0,7 procent. Zo veel, of zo weinig, zou de wereldeconomie groeien over heel 2014. Een prognose uiteraard, maar een veelzeggende. Het gaat goed, maar we moeten nu ook niet euforisch gaan doen. De wereldeconomie groeide vorig jaar met 3 procent en zou dit jaar met 3,7 procent groeien. Op macro-economisch vlak is de kentering ingezet, maar op microvlak moet dat uiteraard nog doorsijpelen.

Pieter Timmermans, gedelegeerd bestuurder van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) zegt niet verrast te zijn door deze jongste tijding. "Ik heb altijd gezegd dat het herstel uiterst broos en fragiel is. Er is een positieve tendens, maar die gaat gepaard met ups en downs. De trein is vertrokken, op kruissnelheid zit hij bijlange na nog niet. Het is eerder met horten en stoten. Die herstructureringen verrassen mij dus niet, wat niet wil zeggen dat ik ze niet betreur."

Ook Herwig Muyldermans ziet geen discrepantie tussen het prille aangekondigde herstel en de ontslaggolf. "Het is typisch voor het einde van een negatieve cyclus dat bedrijven alsnog een herstructurering aankondigen", zegt de gedelegeerd bestuurder van Federgon, de federatie boven de sector van interim en selectiekantoren. "Dat is een vaak weerkerend fenomeen. Ofwel omdat de reserves op zijn, en ze noodgedwongen moeten saneren. Ofwel als een strategische reactie om zich klaar te stomen voor een nieuwe cyclus van economische heropleving."

Muyldermans ziet in recent gepubliceerde cijfers van de uitzendsector nog extra bewijzen voor het einde van de negatieve spiraal. In de maand december steeg het aantal gepresteerde uren uitzendarbeid met 0,32 procent tegenover de maand daarvoor. "Zowel bij de arbeiders als bij de bedienden werd er meer beroep gedaan op uitzendkrachten. Bedrijven gaan bij een heropleving niet meteen aanwerven. Ze proberen de toegenomen productie eerst op te vangen via uitzendarbeid. In een latere fase gaan ze dan over tot het aanwerven van vaste krachten."

Dat betekent dat we op het vlak van tewerkstelling nog even op de tanden moeten bijten, vooraleer de kentering van de economie zich ook op dat vlak laat voelen. Volgens de prognoses van Koen De Leus, senior economist bij KBC, zou de werkloosheidsgraad pieken ergens in het midden van 2014. Om dan geleidelijk af te nemen. We mogen dus nog een resem doemberichten verwachten, maar aan de andere kant van de zomer lonkt beterschap.

Paradox

"Het is niet zo dat de ontslaggolf plots van de ene op de andere dag zal ophouden, het is een langzaam proces, maar in the end zal het keren. Voor het moment stellen we alvast wel een stijging van de aanwervingen en van het aantal vacatures vast", stelt De Leus. "De werkloosheid weegt natuurlijk ook op de consumptie en dat laat zich dan weer voelen bij de bedrijven. Het doorbreken van die spiraal kan maar als er voldoende lichtpunten zijn die de mensen voldoende vertrouwen geven dat het weer beter gaat, en dat we niet meteen voor onze job moeten vrezen."

Pieter Timmermans noemt dat de paradox die hem al langer bezighoudt. "De arbeidsmarkt reageert altijd met een zes tot negen maanden vertraging op de reële economie. Dat weegt natuurlijk op het vertrouwen en zelfs op de geloofwaardigheid van het economisch herstel. En dat leidt tot de huidige tegenstrijdigheden, ontslagen en herstructureringen tegen een achtergrond van economische groei."

Toch moeten we een slag om de arm houden. "De heropleving die zich lijkt te tonen is toch minder sterk dan we hoopten", zegt Geert Janssens. "En de jongste tekenen bij deze nieuwe bedrijfsresultaten wijzen erop dat een duurzaam herstel nog niet meteen voor morgen is." 2014 is dan wel een jaar van groei, de vraag luidt hoeveel groei. "Het zal geen 2 procent zijn, in elk geval", zegt Janssens van VKW Metena. De magische grens die voor een structurele tewerkstelling zorgt. "En dus blijft het lastig. Zowel op het vlak van kredietverlening voor bedrijven, en zeker op het vlak van tewerkstelling."