Hoop en leven in Oost-Congo

In de documentaire zegt een vrouw: "Dat ze de okapi's en al de rest nemen. Ze mogen al het goud, diamant en uranium opdelven... Maar geef ons rust!"

De vrouw leeft in de Oost-Congolese stad Butembo en figureert in Backup Butembo. De maakster van die documentaire is afkomstig uit West-Vlaanderen en heet Elien Spillebeen. Zij zegt: "Ik wil het eenzijdige beeld van conflictgebieden zoals Noord-Kivu bijstellen. Ik wil tonen dat de mensen daar ook dromen hebben, dat ook zij een toekomst willen uitbouwen, dat het niet alleen maar puin en ellende is."

Backup Butembo duurt vijftig minuten en wordt deze week in Gent, Leuven, Antwerpen en Brussel vertoond. Het kernwoord is hoop. Butembo is, VN-gezante Margareta Wahlström citerend, de slechtste plek ter wereld om vrouw te zijn. Er wordt geplunderd, ontvoerd, verkracht. Er wordt aan levens geknaagd.

Maar, zegt Spillebeen: "Vrouwen zijn er niet alleen maar slachtoffer. Ondanks de ernstige problemen voel je er ook enorm veel hoop. Je ziet in Butembo perfect hoe de bevolking, en de vrouwen in het bijzonder, aan de slag gaat met de vele gaten in het systeem. Ze zorgen zelf voor medische hulp en veiligheid, ze nemen zelfs de taken van de politie over. Maar het gaat ook om kleine dingen zoals de oprichting van een voetbalploeg."

In Backup Butembo schetst Spillebeen het verhaal van een stad die tegen de chaos vecht. Van vrouwen die ze "buitengewoon sterk" noemt en die elk apart, en toch samen, aan een toekomst schaven. De documentaire is gedraaid met een handcamera en dat heeft een reden.

Spillebeen: "Ik had nooit gedacht dat deze documentaire er zou komen. Eind 2012 ben ik naar Butembo gereisd, voor de derde keer al, en voor het eerst had ik een handycam meegenomen om studiemateriaal te verzamelen. Het is pas toen Filmhuis Het Peloton iets in mijn beelden zag dat het idee voor een volwaardige documentaire is ontstaan. Want dankzij die handycam had ik de mensen heel gemakkelijk aan het praten gekregen, het was alsof er geen camera tussen mij en de vrouwen stond. Ik heb zelfs in de gevangenis kunnen filmen en kreeg per toeval de rebellen voor mijn lens. Ze zullen gedacht hebben dat het niet voor echt was."

Spillebeen kreeg hulp van regisseur-monteur Martijn D'Haene (100 jaar vooruit, Meneer De Burgemeester, Belga Sport) en kon met Backup Butembo eindelijk het verhaal vertellen dat al jaren door haar hoofd zweefde. Ze is oprichtster van Mama Kivu, een vzw voor alleenstaande moeders in de regio, en reisde in 2008 voor het eerst naar Kivu.

Vrouwen defileren

Spillebeen: "Ik wou er onderzoek doen voor mijn masterproef, in het kader van mijn studies internationale politiek. Toen ik in Butembo arriveerde was het net Internationale Vrouwendag. Hier is dat een dag die je niet bewust beleeft, maar daar kwamen honderden vrouwen op straat die trots door defileerden, per vereniging. Ik was onmiddellijk onder de indruk, maar toen had ik te weinig tijd om de situatie beter te verkennen. Met deze documentaire is het eindelijk gelukt. Daar ben ik heel blij om. En ik moet zeggen, hoe beter ik de situatie in Oost-Congo ken, hoe straffer ik de vrouwen ginder vind."

De documentaire Backup Butembo is morgenavond te zien in het Provinciehuis in Leuven. Donderdagavond in zaal SD Worx in Antwerpen, op 3 april in het Vlaams Afrikaans Huis in Brussel. Meer info en speeldata op www.backupbutembo.be