Speeltijd is voorbij voor multinationals

Wat hebben Ierland, Luxemburg, Nederland, Zwitserland, Andorra en België met elkaar gemeen, behalve dat ze tot de kleinste landen in Europa behoren? Jawel: ze hebben elk zeer vergaande belastingvoordelen voor multinationals uitgedokterd. Jarenlang kwamen ze daar moeiteloos mee weg, tot Lux Leaks vorig jaar toonde hoe dubieus die afspraken zijn: vele bedrijven betaalden in Luxemburg minder dan 1 procent belastingen. Een schandaal, vonden velen.

Europa beloofde een onderzoek, te beginnen bij de voordelen voor Starbucks in Ierland en de financiële poot van Fiat in Luxemburg. Een kolfje naar de hand van Europees commissaris voor Mededinging Margrethe Vestager. Vestager onderzoekt de belastingdeals omdat ze als onterechte staatssteun kunnen beschouwd worden. Volgens de Britse kranten The Independent en The Financial Times zou Fiat om en bij de 150 miljoen euro aan belastingen moet terugbetalen, Starbucks zowat 20 miljoen euro. Margrethe Vestager maakt de resultaten van het onderzoek deze week nog wereldkundig.

Enorm groot zijn de bedragen die Fiat en Starbucks moeten terugbetalen niet, maar het feit dat ze er zijn, is ongezien. "Het is een sterk signaal van Europa dat de speeltijd voorbij is", zegt fiscaal expert Michel Maus (VUB). En het is ook de voorbode van nog meer en vooral grotere boetes, waar onder meer Apple, Amazon en mogelijk ook bierreus AB Inbev door geraakt zullen worden. De Europese Commissie gaf in januari al aan dat Amazon door zijn belastingafspraak met Luxemburg maar 0,55 procent belasting betaalt op zijn Europese omzet. Minder dan peanuts.

Extreme voorkeursbehandeling

Apple waarschuwde zijn aandeelhouders al dat het Europese onderzoek een ernstige impact op zijn financiën zou kunnen hebben. Sommige berekeningen hebben het daarbij over een bedrag van meer dan 2,2 miljard euro. Apple ontwijkt belastingen via Ierland, maar dat land gaf al te kennen dat het zich niet neerlegt bij een eventuele veroordeling van de afspraak die het heeft met Apple. "We denken dat zo'n veroordeling op zeer wankele juridische argumenten gebaseerd is. We trekken naar het Hof van Justitie om het aan te vechten", aldus Michael Noonan, Iers minister van Financiën. "Dat Ierland dat zegt, is normaal. Als ze de beslissing niet aanvechten, staan ze voor een voldongen feit. Ze hebben niets te verliezen", zegt Michel Maus. Wellicht is Ierland ook niet de enige die stappen zal ondernemen tegen een mogelijke veroordeling. Zowat alle betrokken Europese landen houden vol dat ze niets verkeerd gedaan hebben. "Het probleem is dat het Hof van Justitie, net als Vestager, alleen maar kan kijken of het onterechte staatssteun is of niet. Dat beperkt de zaak. Beter zou zijn dat ook deloyale concurrentie als criterium zou gebruikt worden", aldus Maus.

Ook ons land is bij het Europees onderzoek betrokken. De belastingvoordelen die België in de vorm van excess profit rulings gaf aan multinationals worden door Europa onder de loep genomen. Onder meer bierreus AB Inbev genoot jarenlang van een extreem lage belastingvoet van 1 procent op zijn winst. In eigen land startte de Bijzondere Belastinginspectie vorig jaar al een onderzoek naar de afspraak die de Belgische fiscus met het bedrijf maakte. Dat AB Inbev tegen een Europese veroordeling aankijkt, lijkt heel aannemelijk, zegt Michel Maus. "De fiscus wil niet bekendmaken hoe de ruling met het bedrijf er precies uitziet, waardoor het moeilijk is om er inhoudelijk iets op te zeggen. Maar het is duidelijk dat je er met gezond verstand niet bij kan waarom een multinational zo'n extreme voorkeursbehandeling zou moeten krijgen."

Enorme bedragen

De veroordelingen hebben nog andere verstrekkende gevolgen. Als de belastingafspraken onterechte staatssteun blijken te zijn, moeten de landen forse sommen terugvorderen van de bedrijven in kwestie. Hoever ze daarvoor moeten teruggaan in de tijd en of de bedragen volledig moeten worden teruggevorderd, is niet duidelijk. Maar het is wel duidelijk dat het om enorme bedragen gaat. Zo zou Luxemburg verplicht kunnen worden om miljarden euro's terug te vorderen van bedrijven waar het onwettelijke belastingvoordelen aan gaf.

Ironisch genoeg zijn het de landen die het verst gingen in het geven van belastingvoordelen en daarmee andere landen inkomsten afsnoepten, die op die manier het meest geld zullen opstrijken. Dat geldt ook voor ons land. Als België verplicht wordt de niet-geïnde belastingen terug te vorderen van onder meer AB Inbev, kan dat ons land onverwacht een zeer fors bedrag opleveren. Volgens The Financial Times zal Margrethe Vestager deze week niet bekendmaken hoeveel Nederland en Luxemburg precies moeten terugvorderen van Starbucks en Fiat. Er zou wel een formule gegeven worden waarmee landen kunnen berekenen hoeveel ze moeten terugvorderen.