Van vluchtelingen kun je nog wat leren

Op de tweede verdieping van Muntpunt luistert een jong publiek naar een lange uiteenzetting over aminozuren, omega-3 en chromatografie. De projector, de laptops en notablokken, de AllStars en enkellaarsjes: alle elementen wijzen op een verplicht college voor aspirant-ingenieurs. Maar iedereen zit hier vrijwillig, het is woensdagavond en de docent is niet alleen professor maar ook vluchteling.

Kassem Alsayed Mahmoud (41), een tengere man met een breed voorhoofd, een smalle kin en een zegelring aan de pink, gaf les aan de Al Furat-universiteit in de Syrische stad Deir-es-Zor. Hij doceerde voedingswetenschappen en daar wil hij het vandaag ook over hebben. Uit het publiek komen slimme vragen over misleidende etikettering en labotechnieken. Of de reglementering van voedselveiligheid in Syrië anders in elkaar steekt dan in Europa, wordt gevraagd. In Syrië, zegt Kassem kurkdroog, is alles te koop. "Maar als je iets schrijft, onderzoekt of bekendmaakt dat niet naar de zin is van het regime, beland je in de gevangenis. Of erger." Het blijft even stil. "Laten we het eerst over iets plezieriger hebben: de heerlijke Syrische keuken."

Verplichte legerdienst

Deir-es-Zor is een belangrijk strijdtoneel in de oorlog die al meer dan 200.000 levens eiste. Zijn universiteit was de vijfde en nieuwste academische instelling van het land in de grootste stad van het oosten, op dit moment onder het bewind van Islamitische Staat.

Nog geen maand is hij in België, en hij staat al voor de klas via de organisatie Background Educations. Zij organiseren elke twee weken een gastcollege van een academicus op de vlucht. Bedoeling, zegt oprichtster Caro Lemeire, "is om kennis en kwaliteiten uit te wisselen in het vakgebied van de docent." Het constant in beeld brengen van de vluchteling als een oorlogsslachtoffer, van alles beroofd, vindt Lemeire begrijpelijk maar eenzijdig. "We zien beelden van tentenkampen en denken: ocharm. Men zegt vaak dat vluchtelingen een verrijking zijn, maar het wordt zelden getoond. Hier zien we hen als de docent of onderzoeker die ze in hun thuisland zijn geweest."

De onderwerpen variëren van genderstudies door de ogen van een Congolese antropoloog tot journalistiek in Syrië. Hoewel zij in hun thuisland vaak een belangrijke post bezetten, is het niet evident om meteen als wetenschapper aan de slag te gaan. Kassem heeft een master en een doctoraat gehaald in Nantes, gewerkt in Qatar en geprobeerd om in Turkije aan een job te raken. "Maar in Turkije is er weinig werk voor ons, Syriërs. En ik wil vooral verder bouwen aan mijn universitaire carrière." In Syrië werd hij van de universiteit geplukt voor zijn verplichte legerdienst. Naar eigen zeggen diende hij in een boerderij, om de regeringstroepen van proviand te voorzien. Zijn diensttijd zat er op maar het leger weigerde hem te laten gaan. Toen er gewonden vielen bij een aanval op de boerderij, nam hij de benen. "Ik wil geen geweld gebruiken en ik wil zeker niet op burgers schieten. Ik ben professor, geen soldaat."

Dankzij een beurs van Scholars at Risk, een Amerikaanse organisatie, kreeg hij een baan. Hij heeft nu een betrekking voor een jaar aan de UGent en doet onderzoek naar chocolade. "Heel Belgisch."

Hoe kijkt hij naar de situatie in Syrië uit het buitenland, en wat kan hij hier betekenen voor de opbouw van Syrië? Een vraag uit het publiek. Hij klinkt oprecht gepijnigd als hij zegt dat momenteel drie miljoen Syrische kinderen niet naar school kunnen gaan. "Een hele generatie dreigt zonder onderwijs te vallen. Er is op dit moment bijna geen academische activiteit meer in Syrië. Er is enkel nog duisternis. Scholen worden gebombardeerd, lessen afgeschaft omdat studenten niet op de universiteit geraken. Natuurlijk wil ik er alles aan doen om mijn landgenoten te helpen. Maar dan moet er eerst één ding gebeuren, en wel snel: stop de oorlog. Onmiddellijk. En verander het regime."