Dansen in de dageraad

In zijn oerversie speelde Cesena bij het krieken van de dag, in de buitenlucht. Het begon in het nagenoeg totale duister. Pas geleidelijk kon je de contouren van de dansers en de details van de bewegingen onderscheiden tot uiteindelijk de zon (voor even dan toch, ook Frankrijk kende een slechte zomer) doorbrak. Net dan richtte een reuzenspiegel, ontworpen door kunstenares Ann Veronica Janssens, het schitterende licht van de zon op de duistere binnenplaats van de Pauselijke burcht.

Het licht werd zo haast een metafoor voor de muziek. Cesena is immers gebouwd op Franse muziek uit de late Middeleeuwen, o.a. uit de 'Codex Chantilly'. Die is nauw verbonden met de gewelddadige geschiedenis van het Pauselijk Paleis. De paradox is dat deze ongewoon geraffineerde muziek, hier a capella gebracht door zowel de dansers van Rosas als de zangers van Graindelavoix, nergens blijk geeft van het tumult van deze periode. Ze lijkt er zich aan te onttrekken. Het wondere van de choreografie is dat ze die latente spanning tussen de zwaarte en pijn van het aardse bestaan en het verlangen naar iets wat dat overstijgt concreet zichtbaar maakt in de lichamen van dansers en zangers.

Kwetsbare eenvoud

Kwetsbaarheid, stilte en eenvoud zijn dan ook sleutelwoorden in dit werk. Kwetsbaarheid omdat zangers moeten dansen en omgekeerd. Stilte omwille van de soms lange pauzes tussen gezangen, het aarzelende licht, het trage ritme. Er heerst grote leegte in het podiumbeeld, treffend verbeeld door een cirkel van zand van Janssens. Eenvoud omdat het basismateriaal van de choreografie gebaseerd is op de eenvoudigste stapmaat en de armslag die de maat van de zang aangeeft - al blijkt zelfs dat soms te leiden tot dansen van verwonderlijke complexiteit. Zo'n broos weefsel vraagt om een uiterst precieze afstelling tussen alle elementen van het werk, én om een publiek dat zich ervoor wil openstellen.

Daar ging het in Utrecht wellicht fout. "We beschikten er niet over een toneeltoren. We speelden er in een oude loods", merkt De Keersmaeker op. Dat bemoeilijkte een goede spreiding van het schaarse licht. In de Munt laat de toneeltoren inderdaad toe om het licht van zeer hoog gelijkmatig over het podium te laten binnensijpelen. Zo is het idee van een dageraad veel sterker aanwezig. Maar bovenal had het publiek in Utrecht blijkbaar geen boodschap aan kwetsbare stilte in het halfduister. Er moest mooi gezongen worden en er moest licht zijn, zo liet het luidkeels weten. Sven Schlijper, een blogger, sprak verontwaardigd over 'grijze duiven' en 'parels voor de zwijnen'.

Niet zo in Brussel dus. De zaalversie van Cesena is ondertussen al uitgebreid getest. Het werk stond ook al in Luxemburg en Bern. "Maar het was pas deze avond dat we het gevoel kregen dat alles helemaal op zijn plaats stond", verklapt danser David Hernandez achteraf, met gevoel voor understatement. De versie in de Munt overtuigde immers meer dan die in Avignon. Dat heeft zeker iets te maken met de verhouding tussen het podium en de zaal. In de Munt is de kijker veel dichter betrokken op het podium dan in de Cour d' Honneur. Daar is het zelfs met 19 performers lastig optornen tegen de imposante muren. Kleine elementen, zoals het irritante steengetik dat de eerste zang begeleidt als een echo van de harde realiteit buiten de muziek, komen hier veel sterker aan. Dat voelde je ook haast lijfelijk: je zag het publiek zachtjes meedeinen met de bewegingen van de dansers en hoorde het zijn adem inhouden op momenten van stilte tussen de verschillende zangen.

Ovatie

Het stuk is ondertussen echter ook helemaal ingespeeld. Het vertrouwen tussen zangers en dansers is groot. Ze performen met gevoel en overtuiging. Zo kregen ze het publiek in Brussel helemaal in hun ban. Als ze na een laatste scène, een reeks tableaux vivants in volkomen stilte, het podium bijna kwansuis verlieten, duurde het ontzettend lang vooraleer iemand begon te klappen. Alsof niemand weg wou uit deze wereld. Waarna plots een ovatie losbarstte.

INFO:

Cesena speelt tot 16 november in de Munt. Daarna op tournee. www.rosas.be.