Parfum van de dood
Aan de nieuwe voorstelling van NTGent, Kroniek of een man ligt dood in zijn appartement sinds 28 maanden, hangt een geurtje. Letterlijk: de Frans-Belgische parfumeur Louison Grajcar creëerde een lijkgeur, die het publiek het verhaal in trekt. 'Ik herinner me de geur van mijn stervende vader nog.'
"Op de avond van de première heb ik de reactie van het publiek gezien. Ze waren oprecht verbaasd. Ik wilde niet provoceren, maar er is één persoon buiten gelopen. Om in de gang over te geven." Het verhaal van een Zwitserse man die meer dan twee jaar dood in zijn appartement lag - terwijl de televisie speelde - spreekt tot de verbeelding. Maar vooral ook tot de geurzin: de nieuwe NTGent-productie Kroniek of een man ligt dood in zijn appartement sinds 28 maanden biedt het publiek een hoogst unieke ervaring, dankzij parfumeur Louison Grajcar.
"Ik had de geur ook veel scherper kunnen maken, maar choqueren is niet de bedoeling", vertelt Grajcar. "Maar het is geweldig dat het publiek zo verrast reageert: op deze manier worden ze in het verhaal gezogen."
Grajcar, de zoon van een Parijse vader en een Antwerpse moeder, heeft een zaak in Antwerpen en één in Parijs. Hij is de enige 'neus' - een parfumeur die een gespecialiseerde opleiding heeft gevolgd in de Franse hoofdstad - van België. "Als kind kon ik al heel sterk geuren ruiken", herinnert hij zich. "Dat wilde ik verder ontwikkelen. Maar in België gaat dat niet. Dus ging ik, met de hulp van Nathalie Feisthauer (die parfums ontwikkelde voor onder andere Hermès, Versace en Cartier, EWC) in Parijs en Grasse studeren, bij Charabot."
Tijdens zijn opleiding leerde Grajcar meer dan 3.000 geuren te onderscheiden en te memoriseren. "Zowel natuurlijke als synthetische geuren." Hij kan ze zich vanzelf voor de geest halen, zonder ze effectief te ruiken. "Het is nodig om zoveel geuren te kennen. Hoe kun je anders een parfum maken? Vergelijk het met een componist: die moet ook het geluid en de toon van alle instrumenten kennen voor hij een stuk kan componeren."
Er komen nog voortdurend nieuwe geuren in zijn 'olfactief geheugen', legt hij uit - "zoals een spons zuigen parfumeurs alle geuren op". Maar om het 'parfum' van een rottend lijk samen te stellen, greep hij terug naar geuren die hij al langer kent. "Ik heb hulp gekregen van een vriend die patholoog is. Hij hielp me bij het detecteren van de moleculen van iemand die is gestorven aan levercirrose en keelkanker. Maar ik heb me ook gebaseerd op de geur van een rottend konijn dat ik ooit tegenkwam in een veld. En mijn vader is in 2003 overleden aan keelkanker: de geur van toen hij stervende was, herinner ik me ook nog."
Soort radar
Grajcars verhaal doet wat denken aan dat van Jean-Baptiste Grenouille, het hoofdpersonage uit Patrick Süskinds beroemde roman Het parfum, die vrouwen vermoordt om hun geur te vangen en zo het ultieme parfum samen te stellen. "Ik ben geen moordenaar", lacht de Grajcar. "Maar ja, je kunt het daar wel een beetje mee vergelijken. Al wordt zijn reukzin wel overdreven: ik kan geen geuren ruiken vanop kilometers afstand. Maar mijn reukzin werkt wel als een soort radar. Als iemand in de kamer naast me rookt, kan ik dat ruiken - ook al is die ruimte volledig afgesloten."
Ooit maakte hij zijn eerste parfums in zijn eigen keuken. "Ik had geen laboratorium, maar wel alle ingrediënten en materialen." In de zomer van 2017 stelt Grajcar een 'geurparcours' samen voor een nieuwe expo in het prestigieuze Musée d'Orsay in Parijs. "En ik ga een geurparcours creëren in Luik, voor een tentoonstelling over vrouwen in de Eerste en Tweede Wereldoorlog."
En als het van de 'neus' afhangt, was Kroniek niet de laatste keer dat zijn creaties in het theater te ruiken waren. "Dit is nog maar het begin van zulke voorstellingen."