Liever naar Berlijn dan eigen naam behouden
Heb je liever een andere naam? In Zweden is dat al langer geen probleem. Luchtvaartmaatschappij Lufthansa bedacht met dat gegeven een campagne: welke Zweed wil Klaus-Heidi heten? Beloning: een jaar gratis leven, wonen, fietsen en Duits leren in Berlijn. Het liep storm.
Ben jij Klaus-Heidi? Tweeënveertig Zweedse mannen en vrouwen beantwoordden die vraag met ja. De Duitse luchtvaartmaatschappij Lufthansa daagde eind vorig jaar Zweden uit hun naam te veranderen. "Verander je naam in Klaus-Heidi, dan geven wij je een gelukkig nieuw leven in Berlijn", beloofde het bedrijf. De uitverkoren Klaus-Heidi krijgt een jaar lang een appartement, eten en drinken, een cursus Duits en een fiets.
Toen Magnus Engvall, die het project namens Lufthansa Scandinavië leidt, het idee voor de campagne onder ogen kreeg, was hij meteen enthousiast. "Het idee prikkelt", vertelt hij aan de telefoon vanuit Stockholm. "In eerste instantie hoopten we dat misschien vijf mensen zich zouden aanmelden. We hielden er ook serieus rekening mee dat niemand zou willen meedoen. Wat we zeker wisten, was dat het spraakmakend ging worden, daar ging het om."
Michael Andersson (24) uit het gehucht Fjugesta moest zijn twijfels overwinnen. Zijn schoonbroer wees hem op de actie. Eén nacht piekerde hij erover. Hij printte het formulier de volgende ochtend op zijn werk uit en vulde het in tijdens zijn lunchpauze. Op weg naar huis postte hij de envelop, zonder aan iemand iets te vertellen. Aan de keukentafel vertelde hij het zijn ouders: vanaf nu ga ik officieel door het leven als Klaus-Heidi.
In eerste instantie verklaarde Anderssons moeder hem voor gek, maar toen ze eenmaal snapte hoe de vork in de steel zat, werd ze enthousiast. Zijn vader was gelijk om. De reactie van zijn oma vreesde hij het meest. Haar durfde hij pas in te lichten als hij de sleutels van zijn Berlijnse appartement in handen zou hebben.
"Ze zijn wel wat van me gewend", vertelt Andersson. "Ik heb de meest bizarre baantjes gehad." Zo werkte hij onder andere met explosieven in een steengroeve en monteerde hij door heel Zweden systeemplafonds. De afgelopen jaren werkte hij nooit langer dan negen maanden per jaar, de resterende drie maanden reisde hij de wereld rond.
De traditie van naamswijziging bestaat in Zweden al meer dan honderd jaar, zegt Eva Brylla van de universiteit van Uppsala. Sinds de jaren zeventig bestudeert zij de Zweedse naamgevingstraditie. De Zweedse regering spoorde al in 1901 mensen aan om hun naam te veranderen. Dat jaar werd het registreren van een achternaam verplicht. In de eeuwen daarvoor was het gebruikelijk de voornaam van de vader met de toevoeging -son of -dotter als achternaam te voeren. Dit systeem van patroniemen maakte het erg lastig om mensen van elkaar te onderscheiden, dus gaf de regering boeken uit met honderden nieuwe achternamen waaruit mensen konden kiezen.
Individualisme
Een wet uit 1982 maakte het mogelijk om ook de voornaam zonder al te veel moeite te veranderen. Elke Zweed kan dit één keer in zijn leven kosteloos doen. Het aanpassen van een bestaande achternaam, van Eriksson naar Erixon bijvoorbeeld, is ook gratis, een compleet nieuwe achternaam kost 110 euro. In de statistieken is volgens Brylla vanaf het einde van de 20ste eeuw duidelijk een tendens naar meer individualisme te zien. "Men wil niet langer Anders Svensson heten, men wil opvallen." De Zweden zijn dan ook al jarenlang wereldkampioen naam wijzigen. Het afgelopen jaar veranderden 8.274 Zweden hun naam.
Deelnemen aan de wedstrijd van Lufthansa was eenvoudig. Op de site was het formulier waarmee je in Zweden een naamsverandering door kunt geven met een druk op de knop te downloaden. Engvall en zijn collega's hadden het aantal Zweden dat gek genoeg was om hun naam te veranderen voor een reclamestunt onderschat. Nieuwe Klaus-Heidi's bleven zich maar melden.
Media-aandacht
Na 42 aanmeldingen zag Engvall zich gedwongen de actie voortijdig te beëindigen. "Omdat we zo veel van de deelnemers vroegen - je naam veranderen is toch wel erg ingrijpend - hadden we bedacht dat we elke deelnemer in ieder geval zouden belonen met een fiks aantal vrij te besteden airmiles. Binnen een maand hadden we ons budget daarvoor al overschreden. Daarom moesten we de campagne stopzetten."
Op een regenachtige avond vlak voor Kerstmis bracht de luchtvaartmaatschappij de hele wereldpopulatie Klaus-Heidi's bij elkaar in Stockholm. Hier kreeg Michael Andersson te horen dat hij dé Klaus-Heidi was geworden.
Wat hij het komende jaar in Berlijn gaat doen, weet de winnaar nog niet. De eerste weken waren vermoeiend. Los van alle media-aandacht moest hij opdraven bij verschillende sponsoractiviteiten. Veel meer dan de toerist uithangen heeft hij verder nog niet gedaan, maar deze week begint hij met zijn intensieve cursus Duits. Daarnaast hoopt hij vrijwilligerswerk te gaan doen. "Nu ik dit zo in mijn schoot geworpen heb gekregen, wil ik graag iets van betekenis kunnen doen in deze stad."