Verliefd op brieven

September 2009, een dorpje nabij Manchester. Shaun Usher, een dertiger met een kantoorjob, start de blog Letters of Note. Het moet een online museum worden, zegt hij tegen vrouw en vrienden, met brieven van bekende en minder bekende mensen. Vrouw en vrienden knikken zachtjes.

November 2014, Brussel. Auteur Tommy Wieringa (Joe Speedboot, Dit zijn de namen) noemt Brieven van belang - Onvergetelijke correspondentie een "pleidooi voor menselijkheid en geestdrift". Hij doet dat tijdens de presentatie van de Nederlandstalige versie van Letters of Note - Correspondence Deserving of a Wider Audience, de papieren spin-off van de blog die Shaun Usher in 2009 startte.

In vijf jaar tijd zijn meer dan 900 brieven verzameld. Het onlinemuseum bezit brieven van Iggy Pop, Dostojevski en Fidel Castro, en trekt wekelijks anderhalf miljoen bezoekers. De kantoorjob is ingeruild voor een zwervend bestaan als ambassadeur van de brief.

'Je weet natuurlijk wel dat brieven beantwoorden geen geld in het laatje brengt - tenzij het een kredietbrief uit Zwitserland of van de maffia is. Ik schrijf je schoorvoetend, want ik weet dat jij zes dingen tegelijk doet - waarvan vijf iets te maken hebben met seks. Ik snap niet waar je de tijd vandaan haalt om brieven te schrijven.'

(Groucho Marx aan Woody Allen, 22 maart 1967)

Wanneer besefte u dat Brieven van belang het bereik van een normale blog oversteeg?

Shaun Usher: "Toen ik de brief van de voormalige Amerikaanse slaaf Jourdon Anderson online zette. Ik vond hem in een oud, stoffig boek en in vierentwintig uur kwamen meer dan drie miljoen mensen naar mijn site, speciaal om die brief te lezen."

Uw blog heeft sinds de start in 2009 meer dan zeventig miljoen bezoekers gelokt. Uw boek is vertaald in zestien talen. U krijgt lof van Stephen Fry en Tommy Wieringa. Wat is de sleutel tot uw succes?

"Simpel: de brieven. De meeste waren al langer beschikbaar, in archieven of online, maar ik heb ze bijeengebracht op een site die toegankelijk en gemakkelijk te lezen is. Elke brief brengt een stukje geschiedenis naar boven, uit een erg persoonlijk standpunt bekeken. En elke brief leert ons over de schrijver van de brief. Het gekozen papier, het briefhoofd, de aanspreking en de handtekening, hoe hard iemand met zijn pen op het papier drukt: een brief heeft veel karakter.

"Los daarvan was de timing perfect. Zoals iedereen weet, wor- den er onder invloed van e-mail, Twitter, Facebook en Snapchat steeds minder brieven geschreven. Het uitgelezen moment voor een nostalgisch gekleurd project als dit, denk ik."

Je kunt Brieven van belang gemakkelijk als een kruistocht tegen Twitter en Facebook beschouwen.

"En toch is het dat niet. Ik haat Facebook, maar ik hou van Twitter en ik hou van technologie en ik vind niet dat we moeten vechten tegen technologische vooruitgang. Ik denk gewoon dat het belangrijk is dat we de kunst van het brieven schrijven vieren en dat we deze brieven toegankelijk maken, vooraleer ze helemaal verloren gaan. Twitter en brieven kunnen perfect naast elkaar bestaan, maar toch geloof ik niet dat we over honderd jaar nog veel brieven zullen schrijven. Het zal nog meer niche worden dan het nu al is, vrees ik."

'Liefste, ik weet zeker dat ik weer gek aan het worden ben. Ik denk dat we niet opnieuw zo'n verschrikkelijke periode aankunnen. En ik zal er deze keer zeker niet van herstellen. Ik begin stemmen te horen en ik kan me niet concentreren. Daarom ga ik doen wat mij het beste lijkt.'

(Virginia Woolf aan Leonard Woolf, maart 1941)

Voelt u soms gêne wanneer u interviews over Brieven van belang geeft?

"Euh, nee. Waarom zou ik gêne moeten voelen?"

Omdat u brieven openbaart die in alle intimiteit zijn geschreven en plots niet door twee maar duizenden mensen worden gelezen.

"Van die dualiteit ben ik me voortdurend bewust. Ik bezit honderden brieven die ik niet in dit boek heb opgenomen, juist omdat ik ze te persoonlijk vind of omdat ze een te negatief beeld schetsen van de persoon die ze heeft geschreven. Voor ik een brief publiceer, vraag ik ook altijd toestemming aan de schrijver of zijn erfgenamen."

Kunt u een voorbeeld geven van een brief die u bewust niet hebt gepubliceerd?

"Ik zou er een heel boek mee kunnen vullen. (lacht, en denkt dan na) Er is een brief van Henry Miller aan Anaïs Nin die ik bewust uit het boek heb gehouden. Een prachtige brief,

maar in sommige passages is Miller nogal expliciet racistisch. Daar voelde ik me niet comfortabel bij."

Welke brief was het moeilijkst te clearen?

"Die van Mario Puzo, auteur van The Godfather. Daar heb ik maanden op moeten wachten. Het was ook de duurste brief om aan te kopen, ik heb er 500 pond voor betaald (ongeveer 630 euro, LDW). Voor veel brieven heb ik overigens pas toestemming gekregen nadat het boek al gedrukt was. Heel frustrerend. Zo is er een brief van Stephen King, van lang voor hij bekend was, over een sneeuwstorm. Het is de meest intense brief die ik ooit heb gelezen. Na een tip van een Stephen Kingfan en een maandenlange zoektocht langs alle mogelijke internetfora vond ik hem eindelijk. A real high, het voelde alsof ik een schat had gevonden. Maar het was op dat moment al te laat om de brief nog in het boek op te nemen."

Houdt u hem voor het vervolg op dit boek?

"Ja, dat ben ik van plan. Dat er een vervolg komt, is intussen zeker. Over vijf weken moet het tweede Brieven van belang-boek klaar zijn."

'Mijn muze is geen paard en ik doe niet mee aan een paardenrace en als ze wel een paard was zou ik haar nog steeds niet voor deze kar spannen - deze bloederige kar vol afgehakte hoofden en glanzende prijzen. Mijn muze mag rondwaren! Mag op hol slaan! Mag me totaal in de steek laten! Nogmaals, iedereen bij MTV, ik waardeer de ijver en de energie die jullie aan mijn nieuwste plaat hebben besteed, werkelijk waar, ik bedank jullie daarvoor en ik bedank jullie daar nogmaals voor, maar nee...

Hier bedank ik voor.'

(Nick Cave aan MTV, 21 oktober 1996)

Wanneer heeft ú voor het laatst een brief geschreven?

"Ik maak mezelf wijs dat het de laatste tijd zo druk is geweest met praten over brieven dat ik nauwelijks tijd heb gehad om zelf een brief te schrijven. (lacht) Het vraagt ook een inspanning: je moet een pen vinden, een envelop, een postzegel erop kleven en dan nog helemaal naar een postbus rijden. Bovendien kost het nog geld ook, terwijl een e-mail gratis en veel sneller is. Maar elke keer als ik een sms of een e-mail verstuur, sla ik mezelf voor de kop en zeg ik dat ik de volgende keer een brief zal schrijven.

"Vroeger schreef ik veel meer brieven. Twee weken nadat ik mijn huidige vrouw leerde kennen, vertrok zij voor een paar maanden naar Spanje. In die tijd was er nog geen e-mail of Skype of wat dan ook, we moesten dus wel brieven schrijven. Zo ben ik al schrijvend verliefd geworden. Op mijn vrouw, maar ook op het schrijven van brieven.

"Maar om op je vraag te antwoorden: laatst heb ik de Queen of England een brief gestuurd. Ik wou haar uitnodigen voor de boekvoorstelling van Boeken van belang, omdat de eerste brief in het boek van haar is, een brief gericht aan de Amerikaanse president Eisenhower."

Heeft ze een brief teruggestuurd?

"Niet persoonlijk, maar van haar persverantwoordelijke heb ik wel een antwoord gekregen. Dat de koningin het te druk had, maar mij veel geluk wenste. Lovely."

Wat is het meest waardevolle dat u de voorbije vijf jaar heeft geleerd?

"Het besef dat brieven nog steeds potentie hebben. Dat miljoenen mensen gepassioneerd zijn door brieven, ook al gebruiken we dagelijks e-mail, Twitter en sms. Dat ik werd gecontacteerd door leraars en professoren. En dat ik op een podium heb mogen staan met Nick Cave, die tijdens een liveoptreden zijn brief aan MTV kwam voorlezen. Kortom, Brieven van belang heeft mijn leven veranderd."

Brieven van belang - Onvergetelijke correspondentie is uitgebracht bij Luster (384 pagina's, 39,99 euro). www.lettersofnote.comD