Ze zitten ruim 14 jaar onschuldig in de cel, maar wat ze u vragen is niet wat u denkt

Mevrouw de minister,

Ik heb een exemplaar van mijn boek naar uw kabinet gestuurd. Het gaat over twee broers uit Borgworm die 14 jaar onschuldig in de gevangenis zitten. Ik kan hun onschuld bewijzen, en aantonen dat de moord waarvoor zij werden veroordeeld niet is gepleegd. Nu zult u me misschien attenderen op de scheiding der machten of doorverwijzen naar de dienst Gratie bij koning Filip. Dank, dat is niet nodig.

Ik stond erop hun moeder het eerste exemplaar te overhandigen. Zij heeft diabetes, eet vooral wat ze van dokters niet mag eten, verliest teen na teen en zal het op deze manier niet lang meer trekken. De mazout is op en het is wachten op de uitkering van maart. Ze zat daar te rillen onder een dekentje, vorige zondag, dicht bij de pot. Weet u wat ze zei toen ik haar het boek gaf?

"Hoeveel moeten wij u?"

Moeder Gottschalk is met het boek gaan slapen. Het is haar teddybeer. Ze begrijpt geen woord Nederlands, maar heeft genoeg aan de tekening van haar zonen op de kaft. Het zou geweldig zijn, hartverwarmend, als ze het nog zou mogen meemaken, maar daar schrijf ik u niet voor. De broers hebben mij van meet af aan duidelijk gemaakt dat een vervroegde vrijlating hen op zich niet zo interesseert. Wat willen ze dan wel? "Onschuldig verklaard worden!", riep Marco woensdag nog eens door de telefoon. Ze zijn al langs Cassatie gepasseerd, hebben tientallen advocaten versleten. Wat valt er dan voor hen nog te doen?

'Omar m'a tuer'

Ga naar Wikipedia. Zoek 'justitiële dwalingen in Nederland'. Achttien gevallen. Doe de oefening over met Frankrijk (20) en Groot-Brittannië (30). Breid verder uit naar Spanje, Australië, Japan... In de Verenigde Staten zijn de voorbije veertig jaar 142 ter dood veroordeelden uit hun cel gehaald, sommigen net voor hun executie. Kijk naar The Innocence Project: 312 gevallen. Er is er één die 35 jaar heeft gezeten voor niks.

Rechterlijke dwalingen komen voor. Heel af en toe slechts, gelukkig. Maar ze komen voor, ze richten verschrikkingen aan en we kunnen lessen trekken. Allereerst deze: rechterlijke dwalingen worden slechts als dusdanig erkend en benoemd in landen waar herzieningscommissies bestaan, procedures waarmee een foute veroordeling kan worden rechtgezet. In de meeste landen zijn die er pas gekomen na drama's zoals de Guildford Four en de Maguire Seven. Soms ook na prachtige films, zoals Omar m'a tuer.

In bijna al die gevallen - het zijn er wereldwijd honderden - keren patronen terug. Anders dan velen denken is het erg uitzonderlijk dat rechterlijke dwalingen een gevolg zijn van kwade wil. De broers hebben lang gedacht dat ze het slachtoffer werden van een complot, van corrupte politiemensen. Dat is niet zo. Vergissingen worden begaan door mensen van goede wil. Altijd weer is het de wetenschap die de rechter inhaalt. Bijna alle gevallen van The Innocence Project gaan terug op DNA-profilering die ten tijde van het proces nog niet bestond.

De broers-Gottschalk zijn schuldig bevonden dankzij forensische hypnose waarvan men in 1992 oprecht dacht dat die het nieuwe ding zou worden. De wereld is jaren geleden al gestopt met forensische hypnose, in Canada en Nederland is het zonder meer verboden. Onze eigen federale politie heeft haar forensische hypnotiseurs in 2007 collectief ontslagen. Omdat we erachter waren gekomen dat het pseudowetenschap is.

Eén woord

U zult misschien niet lang meer minister van Justitie zijn, dit is niet het moment voor wetsontwerpen. Wilt u ons niettemin tussen de campagnebezigheden in de lol doen het boek te lezen en voor uzelf beslissen welke strekking de uwe is?

Eén strekking vindt dat we beter niet te veel praten over veronderstelde rechterlijke dwalingen, omdat dat het vertrouwen in Vrouwe Justitia zou schaden. Dat is de reden waarom er geen Belgische Wikipedia-pagina bestaat. Dit is ook de filosofie achter een systeem dat geen enkele vorm van beroep voorziet tegen een verdict van een Belgische assisenjury. De broers krijgen al veertien jaar van advocaten te horen dat ze moeten doen zoals Michelle Martin: zeggen dat ze berouw hebben, dat ze dan sneller kans maken op vervroegde vrijlating.

Er is een tweede strekking die meent dat als een chirurg na 1.000 geslaagde ingrepen per abuis het foute been amputeert, het tijd is voor een meeting. Bekijken wat er misging en hoe we kunnen voorkomen dat het nog gebeurt.

Al wat de broers vragen is een woord. Iemand die het namens dat vanuit hun perspectief zo gigantische staatsapparaat wil uitspreken.

Sorry.