'Wraak is gemakkelijk, maar wat win je ermee?'
'Als een kind valt, troost het dan, maar veeg de pijn niet onder de mat.' Het is een raad die Inne Goris jaren geleden kreeg van haar moeder. Goris maakt theater dat de wonde blootlegt, zodat ze kan helen. Maar dan wel, zoals haar nieuwe voorstelling heet, zonder bloed.
Senza Sangue stond al jaren op Goris' boekenplank, maar het was pas toen een projectidee rond de Eerste Wereldoorlog afsprong dat de novelle van de Italiaanse auteur Alessandro Baricco op tafel kwam. De Groote Oorlog ruimde plaats voor een intiem drama. In een niet nader bepaald conflict rekent een doodseskader af met een 'fout' gezin. Vader en zoon worden gefusilleerd. De dochter, een kind nog, ligt verborgen onder een luik in de vloer. Een jonge soldaat ontdekt het meisje, kijkt haar in de ogen en sluit het luik. Veertig jaar later zien de man en de vrouw elkaar terug; die ene blik heeft hun lot onlosmakelijk aan elkaar vastgeklonken.
Inne Goris: "Toen ik de novelle voor het eerst las, kreeg ik er maar geen vat op. Hoe kunnen twee mensen die zoiets hebben meegemaakt rustig met elkaar aan tafel zitten? Dat fascineerde me. Hun verwoede, onhandige pogingen om elkaar te begrijpen, de manier waarop ze zich aan elkaar vastklampen, het lef waarmee ze de confrontatie aangaan."
Eerder maakte je voorstellingen rond het Medea-verhaal, rond kindsoldaten of rond het verlies van een vader. Het lijkt een constante in je werk: de menselijke worsteling om voorbij de pijn van een trauma te geraken.
"De enige manier om een pijnlijke gebeurtenis te verwerken, is door het trauma te herbeleven, maar dan 'zonder bloed', zegt Baricco. Ik blijf versteld staan van de veerkracht die mensen daarbij aan de dag leggen.
"Ik hoor vaak dat mijn voorstellingen donker zouden zijn, zeker de kinderproducties, maar die perceptie miskent het feit dat het net over die vitaliteit gaat. In Vader, moeder, ik en wij(uit 2011, EC) heeft een meisje haar vader verloren. Veel leerkrachten vonden dat 'zwaar' voor vijfplussers, tot bij een try-out de filosoof Richard Anthone rechtstond en zei 'Zwaar? Hoezo zwaar? Ja, die vader is dood, dat is erg. Maar dat meisje probeert die gebeurtenis een plaats te geven in haar leven en door te gaan, dat is toch alleen maar positief?' Vaak is de angst van volwassenen voor een gesprek over de dood groter dan de kwetsbaarheid van de kinderen."
Je zegt consequent dat de personages uit Senza Sangue iets gruwelijks hebben 'meegemaakt', terwijl de ene toch duidelijk dader is en de ander slachtoffer.
"Mensen zijn niet te reduceren tot die categorieën. Of zoals onlangs een filosoof op televisie zei: 'Alle goede mensen doen ook slechte dingen en alle slechte mensen doen ook goede dingen.' In Baricco's verhaal heeft iedereen boter op zijn hoofd. Op dat vlak is de schrijver een echt klootzakske, want hij neemt je in de tang. Je voelt mee met de vrouw én met de man en je rijdt je hopeloos vast in de vraag wie juist is en wie fout."
De aanslagen in Brussel doorkruisten de repetitieperiode van Zonder bloed. Wordt zo'n morele nuance op zo'n moment niet erg bitter? Ook de man uit Zonder bloed beweert dat hij enkel streefde naar een 'betere wereld'.
"Toch blijf ik erbij dat we die nuance nodig hebben, omdat we anders verzeilen in een logica van vergelding. Nog niet lang geleden zag ik in de documentairereeks Kleine helden van Rudi Vranckx een aflevering over een Israëlische moeder die een gemengde zelfhulpgroep oprichtte voor ouders met een dood kind. De Palestijnse vader van een zelfmoordterrorist staat daarin te praten met iemand die misschien zijn kind heeft verloren door toedoen van diezelfde terrorist.
"Wraak is de makkelijkste reactie, maar wat win je daarmee? Na de aanslagen in Brussel bleven sommige mensen die zwaar getroffen waren een pleidooi houden voor dialoog. Dat vind ik ongelooflijk, dat mensen - hoe hard de klap ook aankomt - zich de vraag blijven stellen: hoe gaan we nu verder?"
Zo'n weerbaarheid is niet iedereen gegeven.
"Dat besef ik heel goed, niet iedereen slaagt erin om na een klap zomaar recht te krabbelen. Het discours rond de eigen verantwoordelijkheid is wat dat betreft erg gevaarlijk: je moet jezelf maar bij je haren uit de modder trekken. (denkt lang na) Mijn ouders hebben allebei euthanasie gepleegd. Mijn vader maakte zijn keuze zo'n drie jaar geleden, hij leed aan de ziekte van Parkinson. Toen mijn moeder vorig jaar dezelfde weg op wilde gaan omwille van haar psychische lijden, stootte ze op onbegrip, 'Allez Claire, het is toch allemaal niet zo erg, kijk gewoon wat positiever naar het leven.' Terwijl zij zei: 'Het licht aan het einde van de tunnel? Het is donker. Ik zie niets'."
Waar komt je eigen veerkracht vandaan?
"Ik denk dat die zoals bij de meeste mensen geworteld zit in de context van mijn gezin. Mijn moeder was een fascinerende vrouw en een fantastische kleuterleidster. Maar ze heeft ook 35 jaar aan depressies geleden, zonder ooit de kracht te vinden om iets in haar leven te veranderen. Ik denk dat ik heb moeten vechten om uit die negatieve spiraal te blijven, om mij iets toe te eigenen van schoonheid en humor."
Zonder bloed, 13 tot 15 april in Kaaitheater, 20 en 21 mei in NTGent. Info: www.lod.be