Tieners vaker slachtoffer van 'sextortion'

Ze denken een vriend of vriendin te hebben gevonden. Maar dan wel eentje die na een tijdje herhaaldelijk om naaktfoto's of -video's vraagt. Nadat de tieners het verzoek hebben ingewilligd, komt de ware aard van hun gesprekspartner boven. En dan blijkt dat het niet gaat om een leeftijdsgenoot, maar wel om een volwassene die hen wil afpersen. Soms voor geld, vaak om meer seksueel getinte afbeeldingen te verkrijgen.

Het gaat hier om sextortion, een Engelse samentrekking die staat voor seksuele afpersing. In ons land waren er tot voor kort nauwelijks meldingen van. Maar in de eerste tien maanden van dit jaar zijn minstens vijftien minderjarigen er het slachtoffer van geworden, zo meldt Child Focus aan De Morgen. "Tot vorig jaar kregen we jaarlijks één of twee meldingen binnen", zegt Dirk Depover. "Het is fors toegenomen, al beseffen we dat veel tieners er niet over durven te spreken."

Volgens Depover zijn vooral jongens, die zogezegd werden benaderd door een aantrekkelijk meisje, het slachtoffer. "Criminelen zien hen als een makkelijke prooi en dreigen de beelden openbaar te maken als de politie wordt ingelicht of als er geen geld wordt betaald. Slachtoffers moeten daar vooral niet op ingaan en toch klacht indienen."

Sextortion is lang niet het enige waar jongeren voor beducht moeten zijn. Ook sexting, het uitwisselen van intieme beelden, loopt soms verkeerd af. Niet alleen omdat een boze ex zulke foto's online zet, maar ook omdat tieners af en toe beelden sturen naar (relatieve) onbekenden. Afhankelijk van het onderzoek deelt tussen 6 en 11 procent van de Vlaamse middelbare scholieren naaktfoto's of seksueel getinte berichten. Waar Child Focus vorig jaar 41 dossiers over sexting opstelde, zijn er tot 1 november liefst 54 meldingen binnengekomen.

"Vaak blijft sexting zonder negatieve gevolgen, maar de consequenties kunnen heel groot zijn", zegt Michel Walrave, die aan de Universiteit van Antwerpen onderzoek voert naar zelfonthulling door jongeren op sociale media. "Juist daarom is het beter om er niet aan deel te nemen. Als het toch gebeurt, kun je safer sexting aanraden, waarbij jongeren hun gezicht niet tonen in zulke foto's of video's. Het is ook belangrijk om je niet onder druk te laten zetten."

Grooming, waarbij volwassenen online minderjarigen benaderen om foto's te verkrijgen of met hen willen afspreken om misbruik te plegen, noemt Walrave nog een stuk gevaarlijker. Hij spreekt van kwaadwillige sluwe volwassenen, die een strategie van lange adem hanteren om het vertrouwen van de jongere te winnen met soms seksueel misbruik als uiteindelijk doel. Child Focus waarschuwt er ook voor, al daalt het aantal meldingen lichtjes. Dit jaar zijn er tot nu 30 klachten genoteerd tegenover 43 in 2014.

Hoe gemakkelijk jonge tieners ingaan op vriendschapsverzoeken van onbekenden op Facebook blijkt uit een reportage van Koppen, die vanavond wordt uitgezonden. Centraal staat het Sint-Lutgardis in Mol, waar men in het verleden na meldingen van pestgedrag honderden naaktfoto's tegenkwam van 12- tot 13-jarigen. Een ICT-coördinator maakte daarop een nepprofiel aan om de gedragingen online te kunnen volgen. Binnen enkele weken werd hij aangesproken door mannen van in de 40.

Nu maakte de school opnieuw een nepprofiel aan, maar gaat Koppen nog een stap verder door ook te chatten en af te spreken. De sportieve Thomas, in werkelijkheid presentatrice Phara de Aguirre, stuurt 120 vriendschapsverzoeken naar de leerlingen van de eerste graad, de favoriete doelgroep van groomers. Liefst 75 van hen accepteren zijn voorstel. Het leidt tot onthutsende taferelen. Phara ontvangt talloze chatberichten met adressen en telefoonnummers. "Ik mis je", klinkt het in één bericht. Of nog: "Ik ben verliefd aan het worden."

Tien meisjes gaan uiteindelijk akkoord om Thomas in het echt te ontmoeten. Vijf van hen worden daadwerkelijk aangemoedigd om een afspraak te maken. Niet door Thomas, wel door Phara en hun ouders, die vooraf op de hoogte waren gebracht. Zoë staat een half uur voor de afspraak in het park en stuurt dat ze "een knuffel" wil krijgen. Als haar vader uit het busje stapt, reageert ze verbaasd. "Ik vertrouw mensen te rap. Ik had niet door dat Thomas niet bestond, maar ik zou nooit erge foto's hebben gestuurd."

Haar jaargenoten reageren haast allemaal hetzelfde. Uiteindelijk onthult de school op een speciale les de ware aard van Thomas. Als blijkt dat hij niet bestaat, vult de zaal zich met geroezemoes. Directeur Peter Dams is tevreden. "We wilden een schokeffect creëren. Je kunt het vaak herhalen in de les, maar dat blijft niet hangen. Dit wel. Ik raad andere scholen aan om er werk van te maken. Steek je kop niet in het zand. Je redt hier leerlingen mee."