'Het is o zo moeilijk om de nieuwskraan dicht te draaien' 'Natuurlijk droom ik van een rustiger leven, maar ik wil nog niet stoppen'

De nacht is nog zo zwart als grafiet als hun smartphones trillen. Om half vier 's ochtends. Telkens opnieuw. Het is het eerste licht dat beide dames zien. Dat van hun iPhone. En een verslaving moet gevoed worden, dus is daar al meteen de drang naar nieuws, naar wat er gebeurd is. Want een website slaapt nooit.

De ochtend van Sara Van Boxstael is gestructureerd en speelt zich af in Affligem. Een draaiboek met dezelfde pagina's. Zelfs de jurk ligt klaar. In Mechelen krabt Marjan Temmerman de nacht zachtjes open. Het is prikken in een zwart doek. Een draaiboek is er niet, in Mechelen, maar er zijn wel groenten. Marjan: "Een stuk witloof, en hop, ik ben vertrokken." Witloof, of een wortel, om het lijf in gang te trekken. Een stuk hout op het vuur. Want het moet blijven branden. Vertrekken doen ze bijna gelijktijdig. Eerst het prut uit de ogen wrijven, en het ijs van de ramen. Sara: "Iedere ochtend zie ik een madam fietsen. Elke ochtend. Op dezelfde plek, op hetzelfde uur. We kennen elkaar niet. Maar het is wel een moment van (h)erkenning."

Noem het sacraal, het glijden door de nacht. Door het stilleven. De wereld in slomo, en iedereen slaapt. Muziek is er niet in hun wagen, toch niet 's ochtends. Er is alleen BBC World. Marjan: "Al lukt dat niet meer met die, ja hoe heet dat, middengolf?" Langzaam trekt ook de mist tussen de oren weg. Dominosteentjes vallen, één voor één. Dat Geens komt praten. Dat Thrombogenics naar de beurs gaat. Die paus, hoe heet die ook weer? Bergoglio. En Anderlecht liet punten liggen. Cyprus, rolt daar nog geld? Sagan, rijdt die in Roubaix?

Aankomen in Brussel, dat gestold lijkt in de tijd. 04u30, laat me gerust. Terzake bekijken, in uitgesteld relais. Want het nieuws zit overal. En Reyers laat, zat daar iets newsy in? De tijd smelt. Het rodeert, de knopjes staan klaar, er brandt een rood licht, Sara Van Boxstael en Marjan Temmerman zetten een hoofdtelefoon op en zeggen: 'Goeiemorgen'. De croissant verkruimelt aan uw tafel of uw voet staat op de rem. Het zijn de twee dames, die samen met hun twee kompanen, Xavier Taveirne en Bert Reymen, u met De ochtend binnensluizen, op een razend ritme, in de wereld van die dag. Want de radio is altijd eerst.

Van Boxstael vertelt, net na een stevige uitzending, aan een houten tafel. Die staat opgesteld aan een groot raam, met zicht op Brussel. Ze vertelt voluit, en Temmerman knikt: "De ochtend begint voor ons al 's avonds. Je gaat slapen, maar in je hoofd ontrolt al het werk voor de dag nadien. De run-down: die vraag moet ik zeker stellen, daar mag hij of zij me niet ontglippen, dat is belangrijk. Dit, dat."

Komt er ooit een einde aan jullie dag? Het nieuws is een monster dat altijd blijft vreten. Na De ochtend is er Hautekiet, het middagnieuws, Het journaal, Terzake, Reyers laat. Er is Twitter, Facebook.

Van Boxstael: "Dat zorgt voor een enorme mentale belasting, weten dat de actualiteit nooit ophoudt. In de namiddag is er even rust. Tussen 14u en 16u. Maar dan trekt die carrousel zich weer op gang. En je moet alles gezien of gehoord hebben, want het kan belangrijk zijn. Maar het is o zo moeilijk om de kraan dicht te draaien."

Temmerman: "Daarom is het ook moeilijk om in slaap te geraken. Om af te kicken kijk ik 's avonds naar pulp op tv. Friends, bijvoorbeeld. Of Embarrassing Fat Bodies op Vitaya. Een halve fles rode wijn helpt alleszins niet. Ooit nam ik een inslaper. Een slaappil dus. Ik werd bijna niet meer wakker. 's Ochtends zat ik in de studio en hoorde amper wat Xavier zei. Ik wist niet waarover hij het had."

Van Boxstael: "'s Namiddags ga ik even liggen. Heel even. Maar het is de horror: de wekker om 3u30 en dan later om 15u. Je moet waakzaam zijn om niet in een burn-out terecht te komen, want dit hou je geen jaren vol. Na een week zijn we telkens hé-le-maal op."

De actualiteit is ook niet altijd even meegaand. De ochtend mag het altijd als eerste uitleggen. Arco, ACW , Belfius, Fortis: horen jullie het soms donderen?

Temmerman: "Op zulke dossiers moet je gewoon studeren. Ook inhet weekend Natuurlijk is dat niet simpel om die winstbewijzen uit te leggen aan de luisteraar. Je staat 's morgens tegenover mensen die daar álles van weten. En jij moet het in een halve zin kunnen uitleggen."

Van Boxstael: "Je moet er de tijd voor nemen. Om alles echt te begrijpen en ook de achterliggende politieke spelletjes te begrijpen. Zeker op socio-economisch vlak. Weten wat zich in het verleden afspeelde en zo ook weten wat de repercussies zijn voor het heden."

Het Higgs-deeltje, iemand?

Temmerman: "Tja, miserie hè. (lacht) Al viel dat best mee. Als je dan zegt: 'Sorry, leg dat nog eens uit', dan heeft de luisteraar daar begrip voor. Het is ook gewoon interessant om de fascinatie van de nerds voor die ontdekking te vatten. Dat is radio die blijft plakken."

Nooit bang om door de mand te vallen?

Van Boxstael: "Neen, eigenlijk niet. Je moet gewoon zo dicht mogelijk bij je spreker blijven. En den draad, die verlies je beter niet.

"Niet iedereen kan het zo goed uitleggen als pakweg Paul De Grauwe, dat weet ik. Soms moet je de gast in kwestie ook even waarschuwen om niet té technisch te worden. Manu Claeys schreef een turf van een boek over de Oosterweelverbinding. Natuurlijk is het interessant om hem te interviewen, maar ik heb zelden zo'n ingewikkeld dossier gekend als Oosterweel."

Is het kicken als de premier langskomt? Of een grote naam. Genre Verhofstadt.

Temmerman: "Kicken is dat niet. Bij dat soort mensen moet je vooral op je qui-vive zijn. Je hebt niet per se meer zenuwen als Bart De Wever langskomt. Ivan De Vadder zei me ooit: 'Interviewen is als dansen. Je moet allebei willen.' Het is dus hopen dat die mensen goesting hebben. Eén keer was ik wel zenuwachtig. Mijn idool kwam langs: Hugo Matthysen. De schrijver, de scenarist, de filosoof. Ik was verschrikkelijk nerveus."

Van Boxstael: "Het is kicken als iemand iets compleet onverwachts zegt. Als het nieuwswaardig is."

Temmerman: "Zo'n bisschop De Kesel die plots het celibaat wil afschaffen. Dan schrik je even. Heeft die dat echt gezegd? Willy De Roovere, nog zoiets. De afscheidnemende topman van het FANC die plots zegt dat kernenergie de risico's niet waard is. Dát is goede radio natuurlijk. Iemand die rechtuit spreekt.

"Je moet altijd proberen om mensen íéts te laten zeggen. Dehaene kwam onlangs naar onze studio. Ik vroeg hem vooraf: ga je iets zeggen over het ACW? Hij, kortaf: 'Neen.' En dan mompelde hij nog iets: 'Doe geen moeite.' Toch probeer je het. Dehaene zei toen: 'Het is allemaal de schuld van de perceptiemaatschappij', en bla bla. Dan heb je toch iets gehoord.

"Je moet de situatie ook vooraf kunnen inschatten. Als ministers na nachtelijke onderhandelingen rechtstreeks naar het programma komen, dan zie je hoe getraind die zijn. Hoe vermoeid ze ook mogen zijn. Mensen van de generatie-Dehaene, zoals ook Fons Verplaetse (eregouverneur Nationale Bank, MD), verwachten gewoon rustig te kunnen declameren. Om een monoloog af te steken, zoals vroeger. Hun boodschap brengen, en gedaan. Maar zo werkt het niet meer. Dan krijg je plots een reactie zoals die van Herman Schueremans: 'Zeg, madammeke.' Onlangs was ook de topman van Thrombogenics hier. Ook hij had geen kritische vragen verwacht."

De Kesel en De Roovere zijn goede voorbeelden. Maar is De ochtend nog altijd even toonaangevend als een tijd geleden? De vaak gehoorde kritiek is dat het programma te braaf is.

Van Boxstael: "Ik zie toch nog altijd echo's opduiken op de websites en in de kranten. Ook met Koen Geens was dat onlangs nog het geval. Maken we dan zulke andere keuzes dan voorheen? Neen toch?"

Er zijn ook nog echo's van Gilles De Coster en Lisbeth Imbo. Hangt de schaduw van jullie voorgangers niet in de weg?

Temmerman: "Je mag het verleden ook geen mythische proporties toedichten. Er waren voor Lisbeth en Gilles ook periodes met weinig nieuws. En vergeet niet: Lisbeth kreeg bakken kritiek toen ze aan deze job begon. Ik probeer ook gewoon te groeien in mijn rol."

Van Boxstael: "Als iemand schrijft dat het vroeger beter was, dan worden die woorden ook snel een selffulfilling prophecy. Als Linda De Win in Villa politica zegt: 'Ik hoorde u deze ochtend het volgende zeggen...', dan voelt dat goed aan."

Een ander punt van kritiek. Netmanager Diane Waumans liet in een e-mail weten dat De ochtend te zwaar op de hand is/was.

Van Boxstael: "Dat is toch altijd zo geweest. Het is een zoektocht naar een goede mix tussen woord en muziek."

Temmerman: "Het is telkens afwegen welk stuk je waar plaatst in het programma. Net zoals het maken van een krant. Vroeger stonden de blote tetten op pagina drie. Net als de kranten heeft ook De ochtend geen ankerpunten. Het is puzzelen. Daarom dat er eens iets in mag dat niet zwaar op de hand is. Zoals een reportage over seingevers in de koers. Die zoektocht naar het juiste evenwicht zal nooit verdwijnen."

De ochtend speelt een belangrijke rol in de nieuwsgaring, maar ook in de politiek. Hoe dicht leunen jullie aan bij Katrine Fonsmark uit Borgen?

Temmerman: "Voor alle duidelijkheid: Fonsmark ben ik alleszins niet. Die is veel te goed. Al streef je daar wel naar, natuurlijk. Je bent een waakhond. Je kunt op de agenda drukken. Wij willen de politiek niet bewust sturen, dat zou ook niet lukken. Maar we willen de mensen wel vertellen wat er allemaal gebeurt. Het is aan de luisteraar om een oordeel te vormen, niet aan ons."

Een luisteraar die ook steeds actiever wordt. Al veel

bagger binnen gekregen?

Temmerman: "Sommigen sturen ellenlange scheldtirades. Daar antwoord ik niet op. Soms doe ik dat wel, als het beschaafd is. Die persoon schrikt 'oei, daar zit écht iemand'. Dan probeer ik de keuze voor een bepaalde gast uit te leggen of voor een bepaalde vraag. Mensen hebben recht op die informatie. Op tweets reageer ik niet. Dat is toogpraat, van alle nuance ontdaan.

"De Vlaming is eigenlijk nog redelijk beleefd. Maar het valt telkens op hoe mensen vanuit hun eigen visie kijken. Ze willen in hokjes indelen. Achter iedere vraag vermoeden sommigen een complot. Terwijl je als journalist gewoon advocaat van de duivel probeert te spelen."

Van Boxstael: "Maar interview je De Wever? Dan krijg je gegarandeerd een resem reacties."

Temmerman: "Dat zijn ook de hevigste. Kan ik dat plaatsen? Tja, soms is hun reactie terecht. Want ieder interview is het interview van de gemiste kans. Had ik dit maar. Of had ik dat maar. Maar soms zijn de reacties het reageren niet waard."

Van Boxstael: "De ochtend is nu ook op televisie te zien. Deze morgen nog kreeg ik een mailtje: 'Dag Sara, mooie trui vandaag'. Het kan dus ook positief."

Zijn er politici die gewoon niet in de studio te krijgen zijn?

Van Boxstael: "Weinig. Heel weinig. Al mag Steve Stevaert het altijd eens komen uitleggen."

De job is hels. Maar dat zijn de onderwerpen soms ook. Een uitzending over Syrië, nemen jullie die mee naar huis?

Van Boxstael: "De ergste dag was ongetwijfeld de busramp in Sierre. Een onderwerp waarvan je de impact op jezelf of je eigen gezin zelf kunt inschatten. Een groot empathisch vermogen is op dat moment geen voordeel. Vreselijk. Dat was het ganse programma lang diep ademhalen. We hebben het vaak gezegd. 'Mensen, we maken jullie wakker met iets waar we jullie niet wakker mee wíllen maken.' En dan kom ik uit de studio, komt Gilles naar me toe, en zegt: 'Morgen kom ik niet meer'."

Temmerman: "Dat is met oorlogsconflicten zoals in Syrië niet anders. Ik word daar misselijk van. Echt fysiek misselijk. Als je praat met een correspondente over de Syriërs, over het feit dat dat ook doodgewone mensen zijn. Die normaal eerst hun kinderen naar school brengen. Maar nu vechten voor hun land. Mensen die hun leven riskeren om een brood te halen. Het is precies die verontwaardiging die je blijft voeden. Die er blijft voor zorgen dat je het nieuws wilt vertellen aan de mensen. Het is misschien wel daarom dat ik dit zo graag doe."

En te zeggen dat jullie allebei oorlogscorrespondente

wilden worden.

Temmerman: "Het zou me ook nooit lukken. Ik begin al te janken als ik die beelden zie op tv. Mijn moeder vond het wel verschrikkelijk: 'Gie? Naar den oorlog? Vergeet het!' En dan trok ik naar de radio. Weer mijn moeder: 'Gie, naar de radio? Ge kunt niet skwone klappen.' Ja, ik kom uit West-Vlaanderen (lacht)."

Waar dromen jullie nog van?

Van Boxstael: "Van een kale berg met een boom op. En daar zet ik mij dan op. Het onthaastingssyndroom. Ooit koop ik mij een berg. (lacht)"

Temmerman: "De tijd vliegt voorbij. Ik ben nu al even bezig bij De ochtend. En natuurlijk droom ik van een rustiger leven. Maar tegelijk wil ik er nog niet mee stoppen. Daar doe ik het te graag voor. De waan van de dag, die hangt wel eens mijn keel uit. Maar telkens als ik er 's morgens aan begin, voel ik de adrenaline opborrelen. En dan geniet ik ervan. Ik heb goesting om mij wel eens vast te bijten in bepaalde dossiers. Maar dat komt later wel zeker? Eerst gewoon verder doen. Zolang het kan."

Snel is de tijd. Er is de vermoeidheid, natuurlijk. Van Boxstael gaat straks even liggen. Om dan wakker te schrikken, om 15u. Bij het naar huis rijden, is er van BBC World geen sprake. En is de middengolf nog altijd niet gevonden. Dan draaft de actua maar door, als een wild paard. Van Boxstael schreeuwt het wel eens van zich af, de stress en de spanning. Mumford & Sons, volle gas. 'Lovers of the Light.'

Thuiskomen betekent de kinderen in bed steken. De jurk klaarleggen. En een stuk witloof. Op de nachttafel van Temmerman ligt de laatste van Erwin Mortier. Maar in gedachten speelt vooral het draaiboek. Want de nacht komt snel en De ochtend blijft hangen.

Sara Van

Boxstael

MARJAN

temmerman