Het perfecte dubbelleven van de pastoor

Sommige mensen krijgen geen asiel of papieren, Edouard Kabongo/Kapenda kreeg er twee keer

De buurman in Zemst was een van de weinigen die vandaag durft zeggen dat hij zekere vermoedens had. “We vonden we het vreemd dat een gezin van zes met een sociale woning zich zoveel kon veroorloven”, zegt hij. “Onlangs nog deed hij zijn vrouw een Chevroletjeep cadeau. Terwijl zij nog niet eens een rijbewijs heeft. Ze waren nogal op zichzelf, spraken ook geen woord Nederlands. Je zag de man vaak voor zonsopgang vertrekken en pas ‘s avonds laat thuiskomen. Steeds in kostuum. We dachten dat hij lesgaf in Nederland.”

Waar Edouard Kabongo zich momenteel bevindt, staat vast. De gevangenis van Namen. “Mijnheer Kabongo heeft jarenlang een dubbelleven geleid”, zegt woordvoerder Axel Delannay van het parket van Namen. “Hij wordt nu beschuldigd van fraude en zit in de gevangenis in afwachting tot zijn zaak wordt behandeld.”

Het dorpje Loyers blijft verweesd achter. “Edouard is een buitengewone man, met het hart op de goede plaats”, zegt parochiaan en vriend Maximilien Colinet. Hij kan of wil geen kwaad woord horen over zijn zielenherder. “Hij heeft de parochie in Loyers nieuw leven ingeblazen. Hij heeft de processie opnieuw ingevoerd. En het vieren van Saint-Hubert, de patroonheilige van de jacht. Nog nooit zagen wij iemand met zoveel geestdrift paarden en honden met wijwater zegenen. Veel parochianen waren dol op hem. Zijn misvieringen waren enorm inspirerend. Wat zeg ik: overweldigend. Voor zijn komst was het lang geleden dat we nog stil de kerk buitenwandelden. Hij predikte steeds met vuur in de stem en hoop in de ogen. Over Jezus, over de liefde. Een vat vol rauwe emoties. Had hij pijn, dan kon je dat echt voelen.”

“Of we ooit iets hebben vermoed over zijn dubbelleven? Jamais. Dat moet verschrikkelijk zwaar voor hem zijn geweest. Al die jaren de mensen een spiegel voorhouden. Mij stoort het niet echt, nee, dat hij zijn familie verborgen heeft gehouden. Iedereen heeft zijn zwakheden. Zelfs een priester. Edouard was doctor in de theologie en een erg intelligent, charismatisch man. Als je hem hoorde praten over het leven, Jezus, de liefde, dan moest je wel vol bewondering luisteren. Hij kwam hier regelmatig op visite, koffietje drinken, wat bijkletsen. Vorige week zaterdag nog, om te checken hoe het me verging na mijn operatie. Niet echt het gedrag van een onmens, dunkt me.”

“Als hij tijdens die namiddagen over zijn familie en zijn vaderland Congo begon te vertellen hoorde je steeds een zweem van trots in zijn stem. Voor hij naar België kwam was hij naast priester ook nog raadgever van Mobutu. En zijn vader, zo zei hij ooit, was een prins. Regelmatig stuurde hij zijn familie geld op. Zijn vader is herstellende van een trombose, ziet u. Ik hoor nu verhalen dat hij zichzelf probeerde te verrijken, maar dat is onzin. Bij mijn weten heeft hij nooit een vinger naar de kas van onze kerk uitgestoken. Geld weigeren deed hij niet bepaald, maar zeg nu zelf: wie wel? Vaak worden zulke verhalen door mensen de wereld ingestuurd die nog nooit een mis van hem hebben bijgewoond. Dat hij fraude heeft gepleegd keur ik niet goed, maar Edouard had altijd het beste met iedereen voor.”

Edouard Kabongo is 37 wanneer hij in 1995, kort na zijn aankomst in België, asiel aanvraagt. De Dienst Vreemdelingenzaken werkt helaas niet mee: zijn aanvraag wordt geweigerd. Twee jaar later waagt Kabongo een tweede poging, nu met een valse naam. De aanvraag van zijn alter ego, ‘de heer Edouard Kapenda Kabongo’ wordt wel goedgekeurd. Nog eens twee jaar later, in 1999, wendt hij zich opnieuw tot de Dienst Vreemdelingenzaken om een tweede keer asiel te bekomen. Het is niet duidelijk waarom hij dit doet, maar aanvraag nummer drie, op zijn echte naam, wordt eveneens aanvaard.

Vanaf dan wordt het leven van Edouard wel een stuk complexer. Boven de taalgrens is hij Edouard Kapenda: leefloner en brave huisvader. Samen met zijn echtgenote, met wie hij in Congo was getrouwd, en hun vier kinderen betrekt hij na enkele omzwervingen in 2006 een sociale woning in Zemst. Vrouwlief zou evenwel als alleenstaande zijn ingeschreven en een werkloosheidsuitkering krijgen. Waar Kapenda op dat moment gedomicilieerd is, is niet duidelijk. Zeker is dat hij tussen juli 2004 en december 2006 een leefloon trekt bij het OCMW in Schaarbeek, waar hij in 2009 ook aan de slag gaat.

“Hij behaalde netjes zijn diploma van sociaal assistent”, zegt Yves Martens van het OCMW. “Hij deed die job ook uitstekend: een bevlogen sociaal werker.”

Beneden de taalgrens timmert de Congolees intussen als Edouard Kabongo aan een religieuze carrière. Met zijn diploma theologie dat hij in een prestigieuze school in Zwitserland behaalde wordt hij in vrijwel elk bisdom warm onthaald. “Meneer Kabongo heeft zich destijds zelf aangediend bij bisschop Léonard (nu aartsbisschop, kvdp)”, vertelt Pierre Gillet van het bisdom Namen. “Hij zei dat hij speciaal vanuit Congo naar België was gekomen om zijn roeping als priester uit te oefenen. En Léonard, tja, die aanvaardde zowat elke priester die zich aandiende.”

Kabongo’s geestelijke carrière begint in Rochehaut, een parochie die hij in 2007 inruilt voor die van Loyers, een dorpje bij Namen. Het dubbelleven gaat Kabongo/ Kapenda jarenlang uitstekend af: OCMW-medewerker en familieman in de week, vrome geestelijke tijdens het weekend.

Het nieuws over de arrestatie van de kerkvader is bij veel parochianen in Loyers nog aan het doordringen. Marie slaat haar ogen ten hemel: “Toen ik het hoorde, geloofde ik het eerst niet. Onze priester met een vrouw en kinderen? Pas possible. Op geen enkel moment hebben we iets vermoed. Hij was een beetje op zichzelf, dat wel. Un peu mysterieux.”

Voor koster Jacques Polet was de verrassing minder groot. “Vanaf de eerste dag dat die man een voet in onze kerk zette, voelde ik het: niet te vertrouwen. Maar dat hij jarenlang zo met onze voeten zou rammelen, had ik nooit durven denken.”

Praten over Kabongo zonder zichzelf op te winden lukt de koster nog altijd niet. “De wonde is nog te vers. Als christen heb ik mensen al veel vergeven, maar zoveel bedrog kan ik niet begrijpen. Die man predikt hier het ene, maar doet elders het andere. Dat hij er een familie op nahield, tot daaraan toe, maar hij was niet oprecht. Hij was er ook nooit. Een uur na zijn mis was hij al in geen velden of wegen meer te bespeuren. Een uur voor hij een trouw moest zegenen, belde hij met de boodschap dat hij er niet zou geraken. Telkens als ik op zijn deur ging kloppen, was hij er niet. Een goede priester geeft niet alleen een inspirerende mis - want toegegeven: dat kon hij - maar is er ook voor zijn parochianen.

“Pastoor Kabongo kwam altijd met ideeën op de proppen, voor het koor of de processie, maar als puntje bij paaltje kwam en er gewerkt moest worden, gaf hij niet thuis. Om geld vragen kon hij dan weer wel. Om zijn telefoonrekening te betalen bijvoorbeeld. Terwijl nu blijkt dat hij naast de 60.000 Belgische frank die hij maandelijks als priester ontving nog een ander loon in Brussel kreeg uitbetaald. (schudt het hoofd) Ik herinner het me nog goed: hij was hier nog maar pas gearriveerd of hij vroeg al voor een nieuwe soutane. Style congolais. Terwijl hij er vier in zijn kast had hangen.”

Zo was hij dan weer wel, moet collega-priester Pierre Gillet beamen. “Een goedlachse, vriendelijke man, maar hij haalde voor alles geld op. Toen we elkaar voor de allereerste keer ontmoetten probeerde hij me zijn thesis te verkopen voor 40 euro. Altijd op zoek naar een kans waar hij zijn voordeel uit kon halen. Het zou me niet verbazen als hij straks zijn verhaal begint neer te pennen en zijn memoires voor grof geld verkoopt.”

De familie van Edouard Kabongo begrijpt de commotie niet echt. “Hij heeft niemand vermoord en niet met kleine kinderen geslapen, zoals sommige pastoors wel eens durven doen”, reageerde zijn neef Alex Muyadi eerder deze week. “Als ze iedereen in de gevangenis moeten steken die aan de ene kant van het land een vrouw en kinderen heeft en aan de andere kant van het land niet, dan zitten de gevangenissen morgen vol. En dan moeten ze iedereen met een minnaar of minnares ook opsluiten voor ‘het hebben van een dubbelleven’. Mag ik u eraan herinneren dat uw koning een dochter in Londen heeft?”

De echtgenote van Kabongo wenste niet te reageren op de arrestatie van haar man. Het is niet duidelijk hoeveel ze afwist over diens dubbelleven.

Ten vroegste op 16 april moet Edouard Kabongo/Kapenda voor de Kamer van Inbeschuldingstelling verschijnen. “We zullen proberen aantonen dat het nooit zijn bedoeling is geweest om mensen op te lichten”, zegt zijn advocaat Hugues Hiernaux. “Mijn cliënt houdt het zelf op een administratieve fout. Er zijn inderdaad fouten gemaakt van zijn kant, zoals het opgeven van een valse naam, maar naarmate de tijd vorderde durfde hij de waarheid niet meer vertellen. Hij was bang om alles wat hij had opgebouwd te kwijt te raken. Dus hield hij zijn mond maar. Nu heeft hij spijt natuurlijk. En schrik om alles te verliezen.”