'Zelfdoding in de cel kan nooit helemaal voorkomen worden'

Om kwart over drie gisternacht klapte een cipier van de Gentse gevangenis het luikje van de celdeur van Andrei Grigoriev open. Met een kleine zaklamp scheen hij in het donkere vertrek. Het bed: leeg. Aan het raam: de gedetineerde, verhangen met zijn beddenlaken. Een kwartier eerder, zegt de cipier, was alles nochtans nog oké.

De dood van Andrei Grigoriev is opvallend. Drie weken geleden probeerde de man zich ook al van het leven te beroven door zijn polsen door te snijden met een scheermes. De cipiers waren er toen op tijd bij. Eens hersteld, haastte Grigoriev zich via zijn advocate met beklemtonen dat zijn wanhoopsdaad zeker geen schuldbekentenis inhield.

Deze kwam pas enkele dagen later. Grigoriev gaf plots toe dat hij Aurore Ruyffelaere uit De Pinte wel degelijk had omgebracht toen ze terugkeerde van de Gentse Feesten en in haar auto wilde stappen op de parking, niet zo ver van zijn appartement. Alleen gaf Grigoriev het slachtoffer de schuld. Volgens hem was Aurore Ruyffelaere dronken en viel ze hem aan toen hij haar wilde helpen. Zijn eerdere versie - dat drie mannen hem hadden verplicht toe te kijken hoe ze Aurore wurgden met zijn broeksriem - was van A tot Z verzonnen.

Afscheidsbrief

Sinds de mislukte zelfmoordpoging stond de Rus uit Sint-Denijs-Westrem onder een speciaal gevangenisregime. Elk kwartier controleerde een cipier of alles in orde was in zijn cel. Hij kreeg ook bijstand van een psycholoog, een psychiater en een maatschappelijk assistent. Om te vermijden dat Andrei Grigoriev zichzelf iets zou aandoen, liet de gevangenisdirectie ook enkele voorwerpen uit zijn cel weghalen. Zo moest hij sindsdien naar scheermesjes vragen als hij zich wilde scheren.

Zijn advocate Katrien Van der Straeten sprak vorige week nog twee uur met hem. "We hadden een normaal gesprek. Ik ving geen enkel signaal op over een mogelijk nieuwe wanhoopsdaad. Maar ik had het de eerste keer ook niet zien aankomen."

De advocate heeft het gissen naar zijn beweegreden, zegt ze. "Ik kan ook niet in zijn hoofd kijken." VTM meldde gisteren in het middagnieuws dat Grigoriev een afscheidsbrief naliet met zijn versie van de feiten, zonder excuses. "Ik weet van geen briefje af", zei Van der Straeten gisteren na een bezoek aan de gevangenisdirectie in Gent.

Het parket van Gent onderzoekt de dood van Grigoriev. Maar dat is een standaardprocedure. Elk overlijden in elke gevangenis wordt namelijk beschouwd als een verdacht overlijden. Volgens de statistieken van het Gevangeniswezen waren er vorig jaar 47 sterfgevallen verspreid over alle gevangenissen. Dertien van die dode gedetineerden belandden in de zelfmoordkolom. In 2011 waren dat er 12.

"Zelfdodingen in de gevangenis uitsluiten, kunnen we niet. Door het nemen van preventieve maatregelen proberen we het risico op zelfdoding wel te verminderen", zegt Laurent Sempot, woordvoerder van het directoraat-generaal penitentiaire instellingen. Hij spreekt van de drempel te verhogen en verwijst onder andere naar het aanpakken van de oorzaak met psychologen, psychiaters en maatschappelijk assistenten.

"Daarnaast grijpen we bij suïcidaal gedrag ook terug naar celcontroles om de zoveel minuten." Sempot zegt dat ze in sommige gevallen ook gedetineerden met zelfdodinggedachten opsluiten met een celgenoot. "Die moet dan gezien worden als een paar extra ogen om de gedetineerde in de gaten te houden. Al is dat ook geen garantie op succes. In het verleden maakten we het al mee dat zo'n gedetineerde wacht tot zijn celgenoot op wandeling gaat om zich van kant te maken. Of als hij zelf uit zijn cel wordt gehaald over de balustrade wipt en drie verdiepingen lager te pletter stort. Iemand die echt zelfdoding wil plegen, doet vroeg of laat ook echt. En dat geldt niet alleen binnen de gevangenismuren. Dat is in de normale samenleving ook zo. Ondanks alle maatregelen, kunnen we iemand met zwarte gedachten niet tegenhouden."

Camera in cel

Af en toe vliegen gedetineerden met zelfdodinggedachten wel in een aangepaste cel. "Dat doen we in crisissituaties om gevangenen tegen zichzelf te beschermen. Maar we hebben het ook al meegemaakt: dat zo'n gedetineerde zo hard met zijn hoofd tegen de muur bonkt, dat zijn schedel breekt."

Ook een gedetineerde vastbinden, noemt Laurent Sempot geen optie. "In heel specifieke gevallen kunnen we iemand wel enkele uren of zelfs enkele dagen immobiliseren. Alleen: we kunnen uit menselijk oogpunt gedetineerden ook geen maanden vastbinden op de grond om te vermijden dat ze zelfmoord zouden plegen. Camera's in de cel zijn wegens privacy-redenen ook not done en we kunnen het niet maken om een cipier 24 uur op 24 naast een depressieve gevangene te zetten. Ik herhaal: een nulrisico bestaat gewoon niet."