Hoe verliezers losers worden
Voor elke Oscarwinnaar zijn er veel meer verliezers. Zij kunnen de steun van hun achterban vergeten. Tenzij ze wat sociale creativiteit aan de dag leggen natuurlijk. En laat verliezers en hun supporters daar nu net heel goed in zijn.
Dit moest een optimistisch stuk worden. Over hoe het geen kwaad kan om te verliezen. Over hoe mensen je dan toch nog in hun armen sluiten, zeker in België. Want zijn we niet allemaal stiekem een beetje dol op de underdog? Niet als die naast de prijzen grijpt dus, zo blijkt. Want, mensen worden niet graag gelinkt aan verliezers. Op maandagen nadat hun sportieve collega-studenten een wedstrijd American football verloren hadden, dagen opvallend minder studenten in kledij met het universiteitslogo op in de aula's. Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek, maar de Belgen zijn geen haar beter.
Om dat aan te tonen, grijpt sociaal psycholoog Filip Boen naar een onderzoek dat hij in ons land mee voerde rond de verkiezingen van 1999, de verkiezingen die kort volgden op de dioxinecrisis. Boen en zijn collega's zochten de vrijdag voor de verkiezingen uit wie welke partij steunde door affiches aan het raam te hangen of in de voortuin te planten. Toen ze de maandag na de verkiezingen opnieuw de huizen en tuinen afliepen, bleken de supporters van de verliezende partijen hun affiches te hebben verwijderd. In tegenstelling tot de volgelingen van de winnaars. "Er was echt een duidelijk verband", verzekert Boen.
"In de westerse wereld verliest nu eenmaal niemand graag", vervolgt hij. "Ja, de ene mens zal wel competitiever zijn dan de andere. Nederlanders waren bijvoorbeeld altijd al veroveraars en willen vanuit die achtergrond absoluut winnen. Terwijl Belgen het belangrijker vinden om niet te verliezen. Maar dat betekent niet dat Belgen gemakkelijker kunnen omgaan met verlies dan Nederlanders."
Steek het op een ander
Bovendien zijn het meestal net de mensen die meedingen naar winst die niet goed omgaan met verlies. Sporters - denk aan voetballer Lorenzo Staelens, die woedend wegliep toen hij de Gouden Schoen niet won - acteurs en zangers - denk aan rapper Kanye West, die het podium opstormde toen niet zijn goede vriendin Beyoncé maar Tayler Swift een MTV Video Music Award kreeg - en managers. Deze laatsten zijn volgens psycholoog Peter Sioen zo tuk op succes, dat het inslaat als een bom als ze eens verliezen. "Het heeft soms zelfs fysieke gevolgen. Meestal omdat het lichaam en de geest van managers niet zijn voorbereid op iets als verlies", vertelt Sioen, die in het financiële hart van Londen werkt.
Ook - en zeker - daar geldt dat collega's je mogelijk dumpen als je de verliezende partij bent. "Daardoor worden mensen hier stilaan gedreven door de angst voor verlies. Dat is de grootste stress die je je kunt inbeelden", aldus Sioen. Ook hij ziet verliezers of hun supporters wel creatief reageren. Zo schrappen mensen die ooit aan de slag waren bij het failliete Lehman Brothers dat handig uit hun cv. Zelfs als ze er alleen in glorietijden werkten.
Toch is er een efficiëntere oplossing om je niet als verliezer te moeten voorstellen. Die oplossing heet sociale creativiteit. In mensentaal: steek het op iets of iemand anders. Heel bedreven in deze discipline waren de supporters van een Canadese ijshockeyploeg. Zij hadden zich allemaal al geuit als fans, dus veranderen van team was geen optie meer toen de verliezen van hun ploeg zich opstapelden. De uitvlucht dat het de schuld van de scheidsrechter was, konden ze ook niet telkens afstoffen. Dus bedachten de supporters dat hun team vaker verloor dan andere omdat ze zich hielden aan de fair play. Dat bleek na onderzoek helemaal niet waar, maar wie van de concurrerende supporters wist dat?
Verwrongen snoeten
"Zo zie je maar hoe creatief mensen zijn om een positieve sociale identiteit op te bouwen", merkt sociaal psycholoog Filip Boen op. "Door de schuld buiten zichzelf of de groep te leggen, beschermen ze niet alleen hun zelfbeeld, maar ook de manier waarop anderen naar hen kijken." Dat kan ook anders, zo weet menig Oscarverliezer. Stip gewoon aan dat het al een hele prestatie was om op de lijst met genomineerden te geraken. Zorg er alleen voor dat je gezicht hetzelfde vertelt.
Als het daarop aankomt, vallen verliezers namelijk nogal eens door de mand. De verwrongen snoet van zangeres Taylor Swift nadat Adele en niet zij een Golden Globe won ging de voorbije weken de wereld rond. Net als het loser face dat regisseur David O. Russell opzette tijdens de BAFTA's. Met een paar simpele trucs is dat nochtans gemakkelijk te voorkomen. Verwacht bijvoorbeeld te verliezen en denk er de hele tijd aan dat je lichaam zich moet ontspannen als dat ook echt gebeurt. Het is een tip van sportpsycholoog Jan Dierens. "Wie echt keer op keer boos wordt als hij verliest, moet leren om zich op zo'n moment de toekomst en nieuwe mogelijkheden voor ogen te houden. Al is dat soms gemakkelijker gezegd dan gedaan. Aan iemands persoonlijkheid kun je namelijk meestal maar weinig veranderen. Slechte verliezers zullen nooit makke lammetjes worden."
Daar is Filip Boen het niet helemaal mee eens. "Mensen die uitbarsten als ze verliezen, zijn op andere momenten soms de meest zachtaardige mensen", stelt Boen. Volgens hem is je karakter dus minder belangrijk dan de context waarin je verliest. Die context zou tijdens de Oscaruitreiking alvast goed moeten zitten. Tenminste als de presentatoren zich houden aan de tekst 'and the oscar goes to...'. Het voormalige 'and the winner is' werd tenslotte afgevoerd om de opdeling in winnaars en verliezers niet te opzichtig te maken. Ook creatief.