Wie is er bang voor illegale criminelen?

Het Centrum voor Illegalen ligt op een steenworp van het knooppunt Vottem, waar de E313 de E40 kruist, nog geen tien kilometer ten noorden van Luik. Al van ver zijn de metershoge afsluitingen van het centrum te zien. Aan één kant van het domein ligt een verlaten legerkazerne, aan een andere kant de autostrade. Maar een drietal poorten van het opvangcentrum geeft uit op een woonstraat, de wat troosteloze Rue Visé-Voie in Vottem.

Plots schuift een van de zware groene poorten open en komt Moussa naar buiten gewandeld. Enkele maanden geleden ontvluchtte hij Kameroen om in Griekenland terecht te komen, waar hij door de verwoestende crisis met een hoop racisme werd geconfronteerd. Daarom nam hij het vliegtuig naar Charleroi, van waaruit hij een gratis enkele reis kreeg naar het gesloten centrum in Vottem. Drie maanden en twee weken zat hij daar, tot vandaag. "Ze hebben mij net gezegd dat ik vrij ben en dat ik onmiddellijk het land moet verlaten", zegt Moussa. Hij ziet er wat verloren uit, met enkel een t-shirt en een dunne vest in de winterkou. Waar hij heen moet, weet hij niet.

Vlak tegenover de langzaam weer dichtschuivende poort ligt het schoonheidssalon van Véronique Princen, Le Brin de Beauté. De nagelstyliste is niet te spreken over de nakende komst van illegale criminelen in haar straat. "Ik vind het schandalig. Niemand heeft ons ook maar iets gevraagd. Meer nog: we hebben heel het verhaal moeten vernemen uit de pers. Niet de Franstalige pers, maar de Nederlandstalige."

Volgens Véronique, moeder van twee, zitten er ook nu al gevaarlijke individuen in het centrum. "Het is nochtans geen gevangenis, maar een relatief slecht beveiligd opvangcentrum. Het is niet bedoeld voor criminelen. Ik heb vannacht slecht geslapen, ja."

Wat verderop in de straat vullen drie ijzerhandelaars hun wagen met oud ijzer. Thierry wijst naar de hoge dubbele omheining rond het centrum. "Dat noem ik geen beveiliging. Langs die bomen raak je zo buiten. En wat die zware poort betreft: gisteren heeft die een half uur opengestaan. Zomaar, zonder dat iemand ernaar keek. Er ontsnappen geregeld mensen uit het centrum, soms verschillende tegelijk."

De relatief grote aanwezigheid van voormalige gedetineerden is een kenmerk van het centrum in Vottem. Volgens een rapport van enkele mensenrechtenorganisaties leidde dat in het verleden geregeld tot spanningen tussen ex-gedetineerden en mensen zonder papieren die nog nooit een misdrijf pleegden.

"In de gesloten opvangcentra leven mensen niet in cellen, maar in leefgemeenschappen van ongeveer dertig personen. Het is heel moeilijk om in zo'n leefgroep samen te leven met agressieve mensen of drugsverslaafden", zegt vakbondsverantwoordelijke Marc Saenen van ACV Openbare Diensten. "Bovendien is het personeel niet opgeleid om die mensen op te vangen. Het personeel van het centrum in Vottem vraagt daarom al jaren een aparte vleugel met cellen voor de 'moeilijke gevallen'."

Hoeveel illegalen met een strafrechtelijk profiel er juist opgevangen zullen worden in Vottem, is nog niet duidelijk. Eén vleugel kan in principe dertig tot veertig mensen opvangen. Niet veel, erkent criminoloog Brice De Ruyver (UGent), maar toch is de nieuwe vleugel meer dan een doekje voor het bloeden. "Het centrum zal zeer snel zijn grote noodzakelijkheid bewijzen. Zonder zo'n centrum hebben we helemaal geen middelen om illegale criminelen onder druk te zetten."

Wil men de weinige plaatsen in het centrum zo efficiënt mogelijk inzetten, dan moet er volgens De Ruyver dringend werk worden gemaakt van een snelle repatriëring van de mensen die in het centrum verblijven.