Expo toont evenveel mannelijk als vrouwelijk naakt, maar waar zijn de vrouwelijke kunstenaars?
Voor een tentoonstelling van Renaissanceschilderijen zocht de Royal Academy in Londen een evenwicht: evenveel naakte mannen als vrouwen. Maar dat is "valsspelen", zegt kunsthistorica Katlijne Van der Stighelen. De makers zijn namelijk allemaal mannen; in die periode waren er nauwelijks vrouwelijke schilders.
“The Renaissance nude” in de Royal Academy in Londen toont ruim 80 schilderijen van belangrijke kunstenaars uit de 15e en 16e eeuw: Titiaan, Raphael, Michelangelo, Leonardo da Vinci, Lucas Cranach of Albrecht Dürer. Voor de allereerste keer hebben de samenstellers ervoor gezorgd dat er ongeveer evenveel mannelijke als vrouwelijke naakten te zien zijn. Dat staat in schril contrast met de kunstenaars, die allemaal van het mannelijke geslacht zijn.
Vrouwen schilderden hoogstens portretten of stillevens
Katlijne Van der Stighelen, kunsthistorica van de KU Leuven, ziet een duidelijke verklaring. “Voor vrouwen was het toen nagenoeg onmogelijk om te leren tekenen naar levend model - de eerste stap naar schilderen. Het was ook duur om een model in te huren of een atelier te hebben.”
Naakt werd ook ongepast geacht voor vrouwen, die zich dan maar specialiseerden in portretten of stillevens. “Dat heeft vrouwelijke kunstenaars lang geïsoleerd, want het “historiestuk” met naakte figuren werd lang als het summum van de kunst beschouwd,” verklaart Van der Stighelen in “De wereld vandaag” op Radio 1.
Pas in de 19e en de 20e eeuw waren vrouwelijke kunstenaars vrij genoeg om ongedwongen naakt af te beelden. Katlijne Van der Stighelen verwijst naar hedendaagse kunstenaressen als Anne-Mie Van Kerckhoven of Cindy Sherman.
Recent was in Antwerpen werk van de vergeten barokschilderes Michaeline Wautier te zien, herontdekt door Katlijne Van der Stighelen. Zij schilderde wél enkele grote stukken, mét mannelijk en vrouwelijk naakt.
Terug naar de Renaissance. Toen blikte iedereen vol bewondering naar de klassieke oudheid en de Griekse en Romeinse naakten. Maar kunsthistorica Van der Stighelen wijst ook op een “fixatie op naakt en een obsessie voor het lichaam” van kunstenaars én van kunstliefhebbers. Er was echt sprake van een “male gaze”, een mannelijke blik. Mannelijke kunstenaars hielden niet enkel van vrouwelijk naakt, er was in die tijd ook een “sterk homo-erotisch gehalte”.
Het fifty-fifty-evenwicht in de Royal Academy is dus eigenlijk “valsspelen”, vindt Katlijne Van der Stighelen: “een artificiële truc om het evenwicht te herstellen.”
Het collectief Guerilla Girls klaagt het gebrek aan balans al langer aan. En vroeg ooit: “Do you have to be naked to get into the Metropolitan Museum?” (“Moet je naakt zijn om in het Metropolitan Museum in New York te komen/te hangen/tentoon te stellen?") Het antwoord was ja: maar 5% van de kunstenaars zijn daar vrouwen en 85% van het afgebeelde naakt is vrouwelijk.
Luister hier naar het gesprek met Katlijne Van der Stighelen in "De wereld vandaag" op Radio 1:
