Hoe Vande Lanotte terloops de index afbouwt
Iedereen, behalve CD&V, wilde de btw op elektriciteit verlagen om zo de economie aan te zwengelen. Goed voor jobcreatie, zegt ook het Planbureau. Een verdoken manipulatievan de index, zeggen economen.
De regering debatteerde dagenlang over het verlagen van de btw op elektriciteit van 21 naar 6 procent, om zo de economie aan te zwengelen. Het plan komt uit de koker van Johan Vande Lanotte (sp.a) en wordt gestaafd door cijfers van het Planbureau. In vijf jaar tijd zou de maatregel 1,1 miljard euro kosten. Twintig procent minder dan een "klassieke" loonlastenverlaging, die zou in dezelfde tijdspanne 1,3 miljard kosten. De methode die Johan Vande Lanotte predikt levert op vijf jaar tijd bovendien 10.790 jobs op, de klassieke lastenverlaging "slechts" 6.650 jobs.
Vestzak-broekzak
Toch is er ook heel wat kritiek. Dat de maatregel eigenlijk een verdoken indexaanpassing is, bijvoorbeeld. Een daling van de elektriciteitskosten - een belangrijke factor in de reeks producten uit de indexkorf - maakt dat de 'spilindex' minder snel overschreden zal worden. En aangezien lonen pas worden aangepast wanneer die spilindex overschreden wordt, zullen onze lonen ook trager stijgen.
Voor de consument komt dit neer op een vestzak-broekzakscenario, benadrukken verdedigers van de maatregel binnen de regering: de energiekosten dalen en het loon stijgt wat trager. Voor de bedrijven is het echter een positieve injectie: doordat de lonen trager stijgen, stijgt ook hun loonlast minder snel. En komt er ruimte vrij voor andere dingen, zoals jobcreatie.
Die redenering klopt in grote lijnen, zegt econoom Gert Peersman (UGent). Toch is hij geen voorstander. "De btw-verlaging heeft inderdaad een positief effect op de tewerkstelling, maar die zou een indexsprong ook hebben. Waarom moet het zo gekunsteld?", vraagt hij zich af.
Volgens Peersman is er aan de zienswijze van Vande Lanotte ook een keerzijde verbonden. "We lopen het risico dat de energieleveranciers hun prijzen zullen doen stijgen, waardoor de hele maatregel haar doel voorbijschiet. Dan hebben we wel een lagere btw, maar toch hogere energiekosten. Waardoor de waarde van de indexkorf weer stijgt, net zoals de lonen. Weg voordeel voor de bedrijven."
Politiek moeilijk
Een echte indexsprong zou veel beter zijn om de economie aan te zwengelen, benadrukt Peersman. "Maar dat ligt politiek uiteraard heel erg moeilijk. De verkiezingen naderen, niemand krijgt dat uitgelegd."
De kritiek van Peersman en andere economen is een opsteker voor CD&V, dat zich aan de onderhandelingstafel als enige - en met succes - mordicus verzette. De partij van vicepremier Pieter De Crem en minister van Financiën Koen Geens hekelt onder meer de milieu-effecten van de ingreep en spreekt tegen dat hij herverdelend zou werken. Maar volgens de CD&V is iedereen het er bovendien mee eens dat de loonlasten zouden moeten dalen en de btw zou moeten stijgen. Dat zou een prioriteit moeten zijn van de volgende regering, luidt het. "In het jaar voor een dergelijke hervorming net het omgekeerde doen, is irrationeel."
Voorlopig is het plan geëvacueerd naar de regio's. Zo blijft de "aanpassing" van de index door Vande Lanotte vooralsnog steken op zijn wapenfeit van vorig jaar. Toen drukte de socialistische vicepremier er een hervorming van de indexkorf door. De vaste telefoonlijn werd uit het mandje van ruim 500 producten geschrapt, witte producten en soldenprijzen werden opgenomen. Resultaat: aan de indexering van de lonen, een heilige koe voor de socialisten, werd niet rechtstreeks geraakt, maar de lonen stegen wel minder snel.