'Discrimineren op de wei mag gewoon niet'

"Stop die politiek correcte controles." Zo start Peter Decuypere zijn pleidooi voor een ander soort beveiligingsbeleid op de festivalweide. Decuypere reageert daarmee op een voorstel dat eerder door Jan Briers, gouverneur van Oost-Vlaanderen en voorzitter van de Federatie van Muziekfestivals in Vlaanderen (FMIV), werd gelanceerd. Briers stelde voor om rugzakken en handtassen onder dreigingsniveau 3 te bannen van festivalterreinen.

Een idee dat door heel wat organisatoren dadelijk werd gecontesteerd. "Festivals zijn een feest", klonk het in een gemeenschappelijke reactie van Graspop, Rock Werchter, TW Classic, Dour, Tomorrowland en Pukkelpop. "De betrachting is rugzakken en tassen wel toe te laten, maar slechts na strenge controle."

In een opiniestuk pleit Decuypere nu voor een heel andere aanpak. "Hoe moeten we in godsnaam al die festivalgangers controleren?", verzucht de oprichter van I Love Techno. "Misschien is het wel tijd om van die politiek correcte controles af te stappen. Controles waarbij we vanuit een soort ongelijkheidsvrees dan maar iedereen controleren. Misschien moeten we ons wel wat meer politiek incorrect durven te gedragen en in de eerste plaats mensen controleren die statistisch gezien een kans(je) maken op gevaar", schrijft hij.

Omdat tot nader order "nog geen enkele Vanneste, Dubois, Borremans, Volant of Coppens" daaronder valt en het tot nader order "wel allemaal er toch wel net iets anders uitziende moslims met een strafblad waren die zich hebben opgeblazen", vraagt de Decuypere zich af of die veel specifiekere categorie er, "mits uiteraard een uitstekend werkende intelligence", niet uit te halen is. En hij besluit: "Controleer eerst die festivalgangers, hoe politiek incorrect dat ook is."

Willem Debeuckelaere van de Privacycommissie reageert dat zoiets simpelweg niet mag. "Etnische of raciale profilering is bij wet compleet verboden. Je mag niet zomaar een screening organiseren. Dit kan enkel wanneer er heel specifieke aanwijzingen zijn dat dit absoluut noodzakelijk is."

Als de politie een tip heeft dat een verdachte van plan is om in de mensenmassa geweld te plegen, mag ze bijvoorbeeld mensen controleren die fysieke gelijkenissen vertonen. Maar iedereen fouilleren die tot een minderheid of religie behoort, mag niet.

Messen en drugs

Ook Els Keytsman van Unia, het Interfederaal Gelijkekansencentrum, fluit Decuypere terug. "Wat hij voorstelt, gaat in tegen de antidiscriminatie- en antiracismewetgeving. Hij stelt voor om een hele groep mensen uit te sluiten. De verhoudingen zijn in zijn voorstel helemaal zoek. Je mag alleen onderscheid in acht nemen als de maatregel proportioneel is tot het veiligheidsrisico."

Daarnaast wijst Keytsman erop dat er ook Vlaamse mannen naar Syrië trokken, en je op festivalweides ook maar beter controleert op messen en drugs. "Wat Decuypere voorstelt, is dus echt geen garantie voor de veiligheid."

Moraaltheoloog Wim Smit, die een doctoraatsonderzoek deed naar de balans tussen vrijheid en veiligheid, ziet nog twee problemen met etnische profilering. Smit: "Er is het menselijke aspect. Wanneer je systematisch mensen met een Arabisch uiterlijk uit de rij gaat plukken, doe je openlijk aan discriminatie."

Bovendien houdt de focus op moslimextremisme alleen rekening met de korte termijn. "Vandaag kan dat effectief lijken", zegt Smit. "Maar andere vormen van terrorisme, zoals bijvoorbeeld rechtsextremisme, zijn niet uit te sluiten. De focus op aanslagen door Arabieren verengt ons beeld, waardoor we dreigen verblind te raken voor andere mogelijke bedreigingen. Op lange termijn verlaagt dit onze veiligheid." Denk maar aan Anders Breivik in Noorwegen, een blonde jongeman die zijn aanslagen pleegde in een nagemaakt politie-uniform.

Momenteel is Israël het enige land waar etnische profilering grootschalig wordt toegepast. In België pleitte Joods Actueel onlangs om de beveiliging van de Ben Gurion-luchthaven als voorbeeld te nemen voor Brussels Airport. "Niet alleen is El Al (de nationale luchtvaartmaatschappij van Israël, MR/RB) de veiligste maatschappij op deze aardbol, de Israëlische luchthaven Ben Gurion is de veiligste luchthaven ter wereld. En ja, er is sprake van een zekere etnische profiling", schreef redacteur Guido Joris.

Zo worden Arabische Israëli's er systematisch gecontroleerd. Een klacht van mensenrechtenorganisaties tegen de praktijk strandde een tijd terug in het hooggerechtshof, maar had wel effect. Sindsdien spreken zelfs de Israëli's liever van 'gedragsprofilering'. Het is namelijk efficiënter om de gedragingen van mensen in de gaten te houden dan alleen hun bagage te scannen.

De veiligheidsagenten van Securitas passen deze techniek ook in ons land toe. Bezoekers die niet beantwoorden aan het profiel dat men op het evenement zou verwachten, worden dan beter in de gaten gehouden. Bijvoorbeeld: drie mannen melden zich aan bij tienerfestival Pennenzakkenrock. De private bewakingsfirma benadrukt dat het niet gaat om stigmatiseren op basis van uiterlijk of religie. Ze verzamelt alleen informatie die ze - indien nodig - doorgeeft aan de politie.

Meer klachten sinds 22/3

En het is niet omdat de praktijk niet wettig is, dat ze vandaag niet in ons land wordt uitgevoerd, zo waarschuwt Wouter Van Bellingen van het Minderhedenforum. Volgens hem doen veiligheidsdiensten zelf soms, bewust of onbewust, aan etnische profilering. "Er worden lijsten met verdachten opgesteld die naar etnische profilering neigen. Er zijn al incidenten gerapporteerd uit Antwerpen en Kortrijk waarbij mensen met een Maghrebijns uiterlijk onterecht werden gecontroleerd."

Keytsman beaamt dat. "We zien een stijging van het aantal klachten sinds de aanslagen van 22 maart. Het klopt dat er ook klachten zijn over agenten, maar we staan in permanent overleg met de federale politie om ervoor te zorgen dat haar personeel goed weet dat etnische profilering geen legale en geen efficiënte veiligheidsmaatregel is."

Keytsman drukt festivalorganisatoren op het hart altijd eerst te overleggen met de politie en bij vragen ook met Unia contact op te nemen. "Wij zijn altijd bereid om hun veiligheidsplan te toetsen aan de wet. We hebben hetzelfde doel; dat iederéén plezier kan hebben op een evenement."