Pestgen uit veertiende eeuw ontrafeld

Het genoom van de pestbacterie, die in de 14de eeuw miljoenen doden maakte, is volledig in kaart gebracht. Het is de eerste keer dat wetenschappers erin slagen om het gen van een oude ziektekiem volledig te reconstrueren.

Het genoom van de pestbacterie bestaat uit een enkel chromosoom dat zo'n 4,6 miljoen DNA-eenheden telt. Sinds 660 jaar geleden, toen de Zwarte Dood zijn eerste slachtoffers maakte, zijn amper 97 DNA-eenheden veranderd.

Deze veranderingen worden nu met bijzonder aandacht bestudeerd, om te weten te komen hoe ze de dodelijkheid van de ziekte beïnvloeden. Men wil zelfs proberen om de huidige versie van de pestbacterie terug even dodelijk te maken als in de middeleeuwen.

Dit experiment moet uiteraard uitgevoerd worden onder de strengste veiligheidsmaatregelen. "Maar zelfs al zou iemand ermee besmet worden, dan zouden we hem met antibiotica kunnen behandelen", zegt Hendrik Poinar van het de McMasterUniversity, die het pestgenoom bestudeert.

Hij vraagt zich af of de pest wel zo'n dodelijke ziekte zou zijn vandaag. Volgens Poinar lagen vooral de onhygiënische leefomstandigheden en de ondervoeding van de middeleeuwse mens aan de basis van de massale sterfte door de pest. massasterfte. "Men dacht echt dat het einde van de wereld nabij was."

Vandaag bestaat de Zwarte Dood nog steeds. De pestbacteriën die soms in afgelegen regio's in Afrika en Azië nog de kop opsteken, stammen af van de middeleeuwse pestbacterie. Die ziekteverwekker maakte in de 14de eeuw in Europa 50 miljoen slachtoffers.

De pestbacterie (Yersinia pestis) werd in kaart gebracht met behulp van DNA-fragmenten uit de tanden van vier pestslachtoffers die rond 1348 werden begraven op het kerkhof van East Smithfield in Londen. Het is voor het eerst dat het DNA van zo'n oude ziekteverwekker is gereconstrueerd.

Vlooien

Vergelijking van het DNA wijst uit dat de 14de eeuwse pestbacterie genetisch vrijwel identiek is aan de moderne varianten van de bacterie, waaraan wereldwijd jaarlijks nog tweeduizend mensen sterven.

Dat de pest destijds zo veel dodelijker was dan nu ligt volgens de onderzoekers dan ook niet aan een nu afgenomen virulentie, maar aan de wijze waarop de bacterie zich verspreidde, via vlooien, het destijds killer en natter wordende klimaat en de leefomstandigheden van de bevolking.

Eerder dit jaar stelden deels dezelfde auteurs in vakblad Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) op basis van DNA van enkele genen van de Londense pestbacterie nog dat de middeleeuwse pest mogelijk is uitgestorven.