De donkere nalatenschap van Steve Jobs

Maar achter het succes van zijn felbegeerde gadgets gaat een verborgen maar harde realiteit schuil: eentje van kinderarbeid, uitbuiting en zelfmoord.

"Ik verwachtte dat het erg zou zijn. Ik verwachtte dat het hard zou zijn. Maar ik was niet echt voorbereid op hoe onmenselijk het was, evenmin op de omvang." Sinds april staat de Amerikaanse acteur Mike Daisey op de planken met Agony and the Ecstasy of Steve Jobs een monoloog waarin de man een boekje opent over schaduwkant van Apple. Daarvoor bezocht Daisey, vermomd als zakenman, de Chinese fabrieken waar iPads, iPhones en ander lekkers en masse van de band rollen. Wat hij daar aantrof, was niet fraai.

Begin deze week werd reikhalzend uitgekeken naar de nieuwste iPhone. Minder aandacht was er voor een nieuw rapport van arbeidsrechtenorganisatie SACOM over de fabriek waar dagelijks bijna 100.000 iPhones van de band rollen. Die worden, net als de meeste Appleproducten gemaakt door Foxconn, een Taiwanees bedrijf dat electronische onderdelen maakt. De meeste van haar fabrieken staan in China, haar personeel zijn overwegend migranten uit het platteland, op zoek naar een beter leven en een inkomen.

Zo ook de nieuwe site in Zhengzhou, waar de iPhone geproduceerd worden. In iSlave behind the iPhone beschrijft Sacom hoe de arbeiders er dagen van 12 uur en meer kloppen, vaak rechtstaand en onder een militair aandoend regime. Wie klaagt, of niet hard genoeg werkt, krijgt te horen dat hij vervangen zal worden door een robot. Een maandloon komt neer op zo'n 110 euro, maar er blijken constant problemen met de uitbetaling. Sommige werknemers vertelden dat ze al vier maanden loon achterstaan.

Grote bezorgdheid is er ook om de veiligheid. "Voor de productie van de zilveren frames van de iPhones moeten wij een soort olie in de machines gieten", vertelde een 18-jarige arbeider aan Sacom. "Ik weet niet wat het precies is, maar het ruikt heel irriterend. Ik heb gehoord dat ik best niet langer dan een jaar op deze afdeling werk, want ik riskeer longproblemen. Onze verdieping is ook erg warm, en de ventilatie werkt amper." Anderen getuigden dan weer over hoofdpijn en huiduitslag.

De verhalen zijn typerend. "In Zhengzhou vonden we soortgelijke problemen als bij andere Appletoeleveranciers" zegt Debby Chan, auteur van het rapport. Begin dit jaar moest Apple toegeven dat het probleem van kinderarbeid bij haar toeleveranciers er alleen maar erger op werd. In de noordelijk gelegen fabriek van Chengdu kwamen in mei drie arbeiders om het leven bij een ontploffing.

De explosie gebeurde in de afdeling waar de iPad2 gepolijst wordt, nog geen maand nadat Sacom waarschuwde voor het lichtzinnig gebruik van het zeer licht ontvlambare aluminiumstof N-Hexaan: "Waar het polijsten gebeurt, is alles bedekt met een laag van die stof. De vloer, de handen van de arbeiders, hun gezicht en zelfs kleren." In de site van Shenzhen, waar bijna een half miljoen mensen werken, ontdekte Sacom dan weer dat arbeiders twee weken lang elke dag 12 uur werkten om de eerste levering iPads op tijd klaar te krijgen.

Gênant voor Apple was ook de zelfmoordgolf, minstens 17 werknemers van Foxconn beroofden zich van het leven. Vandaag hangen er netten rond de fabrieksgebouwen, de arbeiders moesten een contract ondertekenen waarin ze beloven geen zelfmoord te zullen plegen en 'hun leven te koesteren'.

Apple zelf hield zich bij incidenten altijd op de vlakte, of schoof de verantwoordelijkheid af op de toeleveranciers. Dat houdt volgens Chan geen pas: "Apple houdt zich niet aan de eigen gedragscode en neemt onvoldoende maatregelen tegen arbeidsrechtenschendingen". Acteur Daisey vindt dat ook de Applefans een verantwoordelijkheid dragen. "Mensen die weten in welke omstandigheden hun gadgets gemaakt worden hebben de situatie aanvaard, en koesteren een vorm van ontkenning", zei hij.