Uurwerk als kroonjuweel
Het horloge is zowat het enige juweel dat een echte vent kan dragen zonder aan mannelijkheid in te boeten. Het beste af ben je met een exemplaar met wijzers, waarop je ook nog de koers van de planeten volgt en tot een meter of vijfhonderd diep kunt duiken. Nog altijd geldt: hoe technischer, hoe beter.
Altijd een belangrijk moment voor mannen in films: je horloge gelijkzetten met dat van je maten, vooraleer je in een B-17 stapt op weg naar nazi-Duitsland. Of voordat je een bom op scherp zet in de tuin van een Mexicaanse drugsbende. En de wat minder heroïsche scene: je Rolex Daytona naar een lommerd brengen als het tegenzit in Las Vegas.
Wat al die beelden gemeen hebben: een beetje held draagt een mechanisch horloge. Nooit halen alfamannen een iPhone uit hun zak om de tijd te controleren. Het is min of meer het enige juweel voor mannen: het polshorloge. Een promotie vieren, een financiële meevaller markeren of gewoon veertig worden zonder kleerscheuren: dan kopen veel mannen een uurwerk. Dat wil zeggen: een mechanische complicatie met honderden bewegende delen, gemaakt van zeldzame metalen en resultaat van maandenlang gepriegel in een Zwitserse werkplaats.
"Het is eigenlijk een superemotioneel product," zegt Christian Knoop, creatief directeur van horlogefabrikant IWC. "Niemand koopt een mechanisch horloge om de tijd af te lezen. Die staat al gratis op je smartphone, je laptop en waar allemaal niet."
Ook esthetiek speelt volgens de Duitse ontwerper geen doorslaggevende rol. "Ze kopen voornamelijk een jongensdroom. Daarom refereren veel merken, waaronder IWC, naar duiken en vliegen. Vliegen is vrijheid. Duiken is ontdekken."
Natuurlijk, er zijn mannen die een klassieke Patek Philippe dragen met een bandje van kalfsleer, een ultraplatte Piaget of een fonkelend juweel van Van Cleef & Arpels. Maar de meeste mannen gaan toch voor sportief. Dat wil zeggen, een kloeke klok met stalen band. Met voorsprong het populairst: het duikhorloge. Niet dat al die dragers een PADI-diploma hebben, maar de waterdichte klok is een vorm van praktische luxe. Zelfs Cartier komt dit jaar met een mechanisch duikhorloge. Die dingen zijn geschikt, zo zeggen ze in het horlogewereldje, voor black ops én black tie.
Het gaat goed met de makers van exclusieve uurwerken. Ondanks de economische crisis in het Westen en de anticorruptiecampagne in China. Een mechanisch horloge geef je door aan je kinderen, dat past ook in de huidige hang naar duurzaamheid en ambachtelijkheid. IWC-ontwerper Knoop: "Een digitaal horloge is toch, tsja, een wegwerpartikel." Fabrikanten investeren fors in nieuwe mechanieken. Of zoals ze in de werkplaats zeggen: een grand complication. Zwevende tourbillons, extra gangreserve, extra tijdzones, eeuwigdurende kalenders, planetenstanden, G-krachtmeters, vensters voor en achter op de kast. Hoe complexer de klok, hoe groter de neiging om er een kijkdoos van te maken.
Satijnen handschoenen
Nergens wordt dat zo duidelijk als op de horlogebeurs in Genève. Daar presenteert moederbedrijf Richemont jaarlijks haar exclusieve merken aan kopers en journalisten. Die trekken satijnen handschoentjes aan, klemmen een loep voor hun oog en bekijken routineus de laatste collecties. Groot nieuws bij Piaget, de master of ultrathin, dat een mechanisch horloge met een dikte van slechts 3,65 millimeter presenteert. Audermans Piguet, bekend van de schokbestendige tourbillons, heeft dan weer een kast gemaakt van wit keramiek; acht keer harder dan staal...
Animatiefilmpjes tonen honderden miniscule radertjes, vliegwielen, springveren en assen die roteren op edelstenen om frictie te minimaliseren. Speciale oliesoorten smeren de boel. Het lijkt, kortom, meer op een motorblok dan op een polshorloge. Richard Mille kiest voor een kast van 600 lagen koolstofvezel, onderdelen van titanium grade 5 en een g-kracht indicator voor het bochtenwerk. Parmigiani Fleurier maakte een datumaanduiding die in minder dan een honderdste van een seconde verspringt: te snel voor het blote oog. Veel merken werken hun mechanieken open, als skeletten, zodat je goed onder de motorkap kunt kijken.
Een driemaster van 1 millimeter
"Nee, niemand begrijpt hoe een tourbillon werkt", zegt creatief directeur Stéphane Belmont van Jaeger-LeCoultre. "Dat hoeft ook niet." (Een tourbillon is een fragiele kooi die om zijn as draait en waarin het gangwerk is verwerkt. Ooit bedacht om de invloed van zwaartekracht op het uurwerk te verminderen, red.). "Maar als je eenmaal een tourbillon aan het werk hebt gezien, en je kunt het betalen, dan wil je het hebben. Het is zó ongelooflijk." Dezelfde sprakeloze bewondering roept een merk als Greuber & Forsey op, dat samenwerkt met de Britse microbeeldhouwer Willard Wigan. Die parkeert een gouden driemaster kleiner dan 1 millimeter in de kroon (draaiknop), achter een minivergrootglas.
Het meest verkochte merk in de haute horloge, Rolex, moet echter niks hebben van dat soort grappen. De Zwitserse fabrikant stuurde al in 1927 een zwemster Het Kanaal over met een waterdichte Rolex Oyster. Ook sponsorde het merk straffe expedities, zoals de eerste beklimming van de Mount Everest in 1953 of de diepste duik in de Marianentrog in 1960. Daarna volgde James Bond en kreeg het merk een onaantastbare positie als leverancier voor stoere types. Vier weken levertijd is normaal. "Met een Rolex om je pols kom je altijd thuis", verzekert een marketingmanager. "Iedereen ter wereld kent namelijk Rolex. Geen horloge behoudt zo goed zijn waarde op de tweedehandsmarkt."
Gecompliceerd of robuust, voor mannenhorloges geldt: hoe technischer, hoe beter. Perfect voor mannen die graag naar tv-programma's kijken als How Machines Work en Survive That! op Discovery Channel. En die oprecht zijn geïnteresseerd in hoeveel beton nodig was voor de brug van Kopenhagen naar Malmö. "We mikken op hun fascinatie voor techniek", zegt IWC-ontwerper Knoop. "Daarom koopt hij ook een BMW met 600 pk. Zo veel heeft hij echt niet nodig!" Directeur Hans Barnhoorn van Cartier Nederland: "Wie de masculiene markt wil veroveren, moet echt gaan voor techniek ." Voor een klassieke juwelier als Cartier, die dit jaar met een robuust duikhorloge komt, is dat een grote stap.
Vrouwen aan de Rolex
De vraag is waar deze ontwikkeling ophoudt. Hoeveel dunner kan een mechanisch horloge nog worden en hoeveel complicaties kunnen horlogemakers nog toevoegen? Van Cleef & Arpels, nog zo'n Parijse edelsmid, presenteerde in Genève een soort miniplanetarium op de wijzerplaat, waarbij bijvoorbeeld Mercurius in 88 dagen een rondje maakt en Saturnus in 29 jaar. Duikhorloges worden steeds waterdichter: 500 meter is de nieuwe standaard, en gang-reserves overstijgen de acht dagen al.
Die ratrace tussen de merken gaat door, maar dat is niet de enige trend. Ontwerper Stéphane van Jeager LeCoultre: "Ik zie ook een dubbele beweging, de andere kant op. Mannen krijgen een verfijndere smaak, ze krijgen meer waardering voor traditie en ontwerp." Die kiezen liever voor de superklassieke Grande Reverso uit 1931, maar nu van rood goud met paardenleren band. "Tegelijkertijd interesseren meer vrouwen zich voor techniek." Ook Cartier merkt meer vrouwelijke belangstelling voor mannenhorloges. Directeur Barnhoorn: "Die trend willen we gerust stimuleren, maar voor onze marketeers is dat best tricky. Voor je het weet zien mannen het niet meer als een mannending."
Dit nieuwe horloge van Piaget is amper 3,65 millimeter dik.