Direct naar artikelinhoud

De krachtige stem van Black Twitter

Toen begin deze maand Alton Sterling en Philando Castile omkwamen door politiekogels, lazen we het weer overal: 'Black lives matter'. De slogan is verbonden aan de opkomst van Black Twitter. Hoe kreeg die stroming zo veel invloed?

Als activist en schrijver Alicia Garza op 13 juli 2013 met haar echtgenoot en twee vrienden een glaasje bourbon drinkt in de bar, leest ze nog even het laatste nieuws op haar smartphone. Ze schrikt: George Zimmerman - een witte buurtwacht die op 26 februari 2012 de piepjonge Afro-Amerikaan Trayvon Martin onder verdachte omstandigheden doodschoot - is vrijgesproken. Ze kan er niet van slapen en schrijft diezelfde nacht op Facebook een lange ode aan Afro-Amerikanen die zich, net als zij, machteloos voelen. Garza sluit af met de woorden: 'Black people. I love you. I love us. Our lives matter.'

Haar goede vriendin Patrisse Cullors deelt haar status, voorzien van de hashtag #BlackLivesMatter. De hashtag wordt duizenden keren gedeeld op sociale media, vooral op Twitter. Sinds de dood van Martin zijn meer Afro-Amerikanen om het leven gekomen door excessief (politie)geweld. Telkens weer gaat de hashtag meteen viraal.

Nu, drie jaar later, is #BlackLivesMatter uitgegroeid tot een globale protestbeweging waarachter sterren als Beyoncé en Jesse Williams zich hebben geschaard. Na de recente gebeurtenissen in de VS, waarbij de filmpjes van de stervende, jonge Afro-Amerikaanse mannen Alton Sterling en Philando Castile - gedood door politiekogels - de wereld rondgingen, is de beweging niet meer weg te denken uit de mediaberichtgeving.

Weinig zwarte journalisten

Maar #BlackLivesMatter zou nooit zo groot zijn geweest zonder de aanjager van die hashtag: Black Twitter. Een zeer aanwezige beweging van (voornamelijk) Afro-Amerikanen op Twitter, die steeds meer invloed uitoefent op de Amerikaanse media, politiek en populaire cultuur. Maar wat is Black Twitter precies? En waarom is het zo belangrijk?

Allereerst: niet alle Afro-Amerikaanse twitteraars participeren in Black Twitter-interacties, en niet alle Black Twitter-leden zijn Afro-Amerikaans. Althans, voor zover je van 'leden' kunt spreken, want Black Twitter hanteert geen toelatingscommissie, noch kent het een ledenbestand.

Toch is er een samenhang waar te nemen, stelt wetenschapper en docent journalistiek Meredith Clark (University of North Texas). In 2014 schreef Clark een dissertatie over Black Twitter. Zij definieert het als een verzameling van persoonlijke Twitter-netwerken van voornamelijk Afro-Amerikanen (en andere mensen uit de zwarte diaspora) die tweets uitwisselen over thema's die hen aan het hart gaan. Soms smelten die netwerken samen tot een omvangrijke onlinegemeenschap, aan de hand van prikkelende hashtags.

Wanneer het fenomeen de naam Black Twitter kreeg, is niet duidelijk. Een van de namen die geregeld voorbijkomt in media-analyses over de opkomst van Black Twitter is die van Choire Sicha, die in 2009 onder de titel 'What were black people talking about on Twitter last night' een blog deelde over zijn heimelijke genoegen: struinen door de Twitter-tijdlijnen van Afro-Amerikanen die spitsvondige tweets uitwisselen.

Sicha verwees naar opvallende cijfers van Pew Research Centre, dat een studie deed naar het socialemediagebruik van Amerikanen: 26 procent van de Afro-Amerikaanse internetgebruikers was in 2009 actief op Twitter, tegenover 19 procent van de blanke Amerikanen. In 2015 waren die percentages licht gestegen: 28 tegenover 20 procent.

Die relatieve oververtegenwoordiging van Afro-Amerikanen valt misschien te verklaren door het gegeven dat Afro-Amerikaanse journalisten op mediaredacties ondervertegenwoordigd zijn. Niet zelden gaan populaire gespreksonderwerpen van Black Twitter over onrecht in de samenleving in het algemeen en de witte, dominante perceptie van mainstreammedia in het bijzonder.

Want het aantal Afro-Amerikaanse journalisten loopt de voorbije jaren gestaag terug. Waar in 2003 nog 5,8 procent van de dagbladjournalisten een Afro-Amerikaanse achtergrond had, was dat percentage in 2013 gedaald naar 4,8 procent.

Black Twitter springt in dat gat door aandacht te initiëren voor kwesties die Afro-Amerikanen aangaan én door machtige instituten (die uit de bocht vliegen) ter verantwoording te roepen. Dat doet het platform zo bedreven dat mainstreammedia steeds vaker inspiratie putten uit de onderwerpen die door Black Twitter worden aangekaart.

Neem bijvoorbeeld #OscarsSoWhite, begin dit jaar de hashtag om de witte nominatielijst aan te kaarten. Ook Afro-Amerikaanse sterren uit de filmwereld, zoals Spike Lee en Jada Pinkett, mengden zich in de discussie. De boodschap: met Black Twitter valt niet te sollen.

Cynische grappen

Dat neemt niet weg dat, nu het fenomeen groter wordt en niet iedereen even sprankelend reageert, ook de weeffouten van Black Twitter zichtbaar worden. Toen medewerkers van Cincinnati Zoo uit voorzorg gorilla Harambe neerschoten om een kind in veiligheid te brengen, werd het voorval, weliswaar door een minderheid, aangegrepen om ongeremd vooroordelen te spuien.

De sarcastische hashtags #GorillaLivesMatter en #JeSuisHarambe werden populaire topics, aanvankelijk ingezet voor cynische grappen. Maar enkelen gingen verder: het kind moest wel wit zijn, klonk het. Want alleen blanke ouders zouden zo onverantwoordelijk zijn om onvoldoende toezicht te houden op hun verwende kinderen.

Enkele dagen later bleek het onfortuinlijke kind niet blank te zijn, wel de zoon van een doodsbenauwd Afro-Amerikaans echtpaar.

Maar Black Twitter is meer dan alleen een platform voor felle maatschappelijke discussies, activisme, hilariteit en enkele uitglijders: het is ook een virtuele plek waar mensen elkaar opzoeken voor troost na tragische (en dodelijke) incidenten.

In dat licht moeten we #BlackLivesMatter misschien niet alleen zien als een protestbeweging, maar vooral als een middel voor Afro-Amerikanen om de barrières te slechten tussen hun gemarginaliseerde levens en die van anderen. Ze willen maar zeggen: zwarte levens doen ertoe.