Derde verlenging voor moegestreden Di Rupo

Alle wegen leiden naar Laken, maar de koning kaatst de bal terug

BRUSSEL

Het scenario brengt een herinnering aan de zich voortslepende onderhandelingen van 2007 met zich mee. Of het beschadigde vertrouwen hersteld kan worden - een specifieke opdracht van de koning - is een andere vraag. Maar er rest de preformateur geen andere uitweg dan het, nog eens, te proberen.

Onderhandelaars van verschillende partijen hebben het wekenlang gezegd: “Er is maar een akkoord als er over alles een akkoord is.” De situatie vandaag is dat er over veel een akkoord was (de perimeter van bevoegdheden die worden overgeheveld naar de deelstaten, goed voor 15,8 miljard euro, en niet te vergeten het principeakkoord aangaande de financiering van federale staat en deelstaten, MJ), maar níét over de financiering van het Brussels Gewest. Gevolg: er is geen akkoord.

“Dit is werkelijk doodzonde”, zuchtte een Franstalige onderhandelaar gisteren. “Nooit eerder is er zoveel vooruitgang geboekt op institutioneel vlak, nooit eerder stond men zo dicht bij een compromis over de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde en het Brussels Gewest. En wij zijn niet de enigen die dat zeggen, dat bewijzen de reacties van sp.a en Groen!. Hopelijk is alles niet voor niets geweest, maar dat risico bestaat.”

Ook bij N-VA en CD&V leeft die vrees. “We zijn ver geraakt, er is keihard gewerkt deze zomer”, bevestigen ze. “Het zou erg zijn mocht dit allemaal tijdverlies blijken.” Veel hangt af van de volgende fase. Koning Albert heeft Di Rupo gedwongen om aan te blijven als preformateur, omdat ook hij geen alternatief ziet. Om de gemoederen te bedaren wordt opnieuw een soort pauze ingelast. Di Rupo moet nu eerst de sociale partners bijeenroepen “om met hen te spreken over de materies die hen meer direct aanbelangen”.

Door de klemtoon te verleggen naar het sociaaleconomische wordt gehoopt een nieuwe sense of urgency te creëren, die de onderhandelaars weer nader tot elkaar kan brengen. Tegelijk kunnen de partijvoorzitters weer wat rust in het hoofd laten terugkeren, na dagen van intens onderhandelen. Het inschakelen van de sociale partners om politieke gesprekken te deblokkeren, is alweer een hoogst origineel staaltje van institutionele creativiteit vanwege het paleis.

Nochtans reed Di Rupo gisteren tegen zessen wel degelijk naar Laken om zijn ontslag aan te bieden, niet om te horen dat hij nog wat tijd kon/moest kopen. Bleef het de vorige keer nog onduidelijk of Di Rupo zelf op een verlenging aanstuurde, dan liet hij deze keer duidelijk aan zijn omgeving verstaan dat hij zijn “conclusies” zou trekken uit de heersende impasse. “Voortdoen zou nu geen enkele zin hebben”, zei een onderhandelaar gisterenmiddag nog zwartgallig. “Alles is gezegd, alles ligt op tafel, het zit gewoon geblokkeerd.”

En toch duwde de koning de moegestreden Di Rupo terstond weer de ring in. En wel om de onderhandeling voort te zetten en - letterlijk citaat - “in het bijzonder over: B-H-V, de herfinanciering van Brussel en de modaliteiten van de voorbereiding van de nieuwe financieringswet op basis van de twaalf overeengekomen principes en over de banden tussen deze drie onderwerpen om het vertrouwen tussen de onderhandelaars te herstellen.”

Dat Laken vasthoudt aan de PS-preformateur heeft één simpele verklaring: er is geen plan B. Als de vorst het ontslag van Di Rupo aanvaard had, of zelfs nog maar in beraad genomen, dan was niet alleen de preformatie mislukt, maar ook Di Rupo. Meteen zou het erg moeilijk worden om de man in een latere fase weer op te voeren als formateur en uiteindelijk premier. Men kon zich ook moeilijk voorstellen dat de PS nog tot een compromis met de N-VA te verleiden zou zijn, nadat het zijn chef had zien afmaken.

Als Di Rupo straks finaal mislukt, is er dus geen plan B. Het is ondertussen wel duidelijk dat Laken na het trauma van de Leterme-onderhandelingen van 2007 niet te veel wijzen en andere onschadelijke ontmijners meer in het veld wil sturen. Dus moet het van de hoofdrolspelers zelf komen. N-VA zou opnieuw aan zet kunnen komen, maar dat zal, zoals gezegd, dan zijn met een bijzonder gefrustreerde PS rond de tafel. Omgekeerd zijn alle pogingen om de N-VA te dumpen tot mislukken gedoemd, want geen enkele Vlaamse partij stapt in een dergelijk zelfmoordscenario.

Blijft over dat enige alternatief dat in een democratie rest bij een politieke impasse: nieuwe verkiezingen. Die zouden dan ergens in het najaar gehouden moeten worden. Als de betrokken partijen het ergens over eens zijn, dan is het wel dat dit de absolute horror zou zijn. Een verdere radicalisering in de stembusuitslag valt dan zeker niet uit te sluiten en zou een regeringsvorming helemaal onmogelijk maken. Internationaal zou de geloofwaardigheid van ons land zware schade oplopen, ditmaal mogelijk wel met ernstige financiële repercussies.

Het finale resultaat is dus hoe dan ook dat we opnieuw bij PS en N-VA uitkomen. Andere partijen zijn inwisselbaar, maar de twee verkiezingsoverwinnaars zijn incontournable. Een onderhandelaar: “Als we nog een federale regering willen, zullen die twee partijen hoe dan ook moeten samenwerken. Vandaar dat het weinig productief is om een zondebok te zoeken of om publiekelijk verklaringen af te leggen: ze moeten elkaar ooit terugvinden.”