Populisme stopt corruptie niet. Integendeel
Burgers die op populistische politici stemmen uit verontwaardiging over corruptie, komen bedrogen uit. Onder populistische regeringen neemt de corruptie alleen maar toe, zo stelt Transparency International (TI) in zijn jaarlijkse Corruption Perception Index. Populisme en corruptie versterken elkaar.
Er is sprake van een 'vicieuze cirkel' van corruptie en maatschappelijke ongelijkheid, volgens het gisteren verschenen jaarrapport. Dat is een belangrijke bron van onvrede. Populistische leiders spinnen daar electoraal garen bij, maar ze doen niets om de problemen op te lossen. Integendeel, meent Transparency International: hun staat van dienst op dit gebied is bedroevend.
"Populisme is de verkeerde remedie" voor corruptie en ongelijkheid, volgens de onderzoekers. In plaats van het 'vriendjeskapitalisme' te bestrijden "maken populistische en autocratische leiders de zaken alleen maar erger". Bovendien verzwakken ze de democratie, de persvrijheid en het maatschappelijk middenveld.
Als voorbeelden worden genoemd Hongarije (onder premier Viktor Orbán) en Turkije (onder president Recep Tayyip Erdogan). Hun score op de corruptie-index van TI, een ranglijst van 176 landen, is de afgelopen jaren verslechterd. Argentinië daarentegen, waar een populistische regering door de kiezers is weggestemd, werd minder corrupt en steeg op de ranglijst.
Transparency International vreest dat de vicieuze cirkel van populisme, corruptie en ongelijkheid zich onder president Donald Trump ook gaat voordoen in de Verenigde Staten. De eerste tekenen van verbroken beloften zijn al zichtbaar, schrijft TI-onderzoeker Finn Heinrich. Hij maakt zich "ernstig zorgen".
Net als andere populistische leiders richt Trump zijn pijlen op een 'corrupte elite' die slechts zichzelf wil verrijken, ten koste van de hardwerkende burger. "Maar als je naar zijn daden tot nu kijkt, zien we nepotisme", aldus Heinrich. "Leden van zijn team hebben tal van strijdige belangen. Het zijn geen toonbeelden van transparantie."
Als voorbeeld noemt de onderzoeker Trumps schoonzoon Jared Kushner, die is benoemd tot politiek adviseur van de president. Ook heeft Trump aangekondigd wetgeving tegen corruptie te schrappen. Heinrich voorziet dat de VS (nu nummer 18) volgend jaar zullen kelderen op de corruptie-index.
Geen harde cijfers
De ranglijst wordt niet samengesteld volgens harde cijfers, maar op grond van de perceptie van corruptie door deskundigen en organisaties als de Wereldbank. Er wordt gekeken naar zaken als de omvang van omkoping, straffeloosheid voor corrupte bestuurders en de respons van de overheid op verlangens van burgers.
De Scandinavische landen staan elk jaar bovenaan in het klassement. Nieuw-Zeeland is gestegen van plaats 4 naar de top van de lijst. België staat samen met Hongkong op de 15de plaats, met 77 punten. Onderaan bungelen landen als Somalië, Syrië en Noord-Korea.
De landen hebben scores van 0 (zeer corrupt) tot 100 (zeer schoon). Bijna 70 procent scoorde minder dan 50 punten en er waren dit jaar meer dalers dan stijgers. "Actie is dringend nodig", aldus het rapport. Een manier om de vicieuze cirkel te doorbreken is "een eind maken aan de draaideur tussen leidende posities in de zakenwereld en in het openbaar bestuur".
De grootste daling komt voor rekening van Qatar, dat zakte van plaats 31 naar 22. Het land ligt onder vuur wegens de behandeling van Aziatische bouwvakkers die werken aan de stadions voor het WK voetbal, dat in 2022 in het Golfstaatje wordt gehouden.