'Men heeft bij Parmalat meermaals aan de bel getrokken'

Janine Meijer

Twee jaar geleden onderzocht het advieskantoor Deminor het zuivelbedrijf Parmalat. De conclusie van het rapport loog er niet om: Parmalat kreeg een bijzonder slechte rating. Toch duurde het nog tot vorige week voor Parmalat definitief door de mand viel. Erik Bomans, partner bij Deminor: "Iedereen heeft het zien aankomen, maar ingrijpen bleek onmogelijk."

Hoe kan het dat bedrijven vijftien jaar kunnen doorgaan met het vervalsen van documenten? "Bij alle beursschandalen komt het op hetzelfde neer: er is te weinig controle aan de top van het bedrijf. De corporate governance is niet goed geregeld. De raad van bestuur heeft de taak toe te zien op een correcte bedrijfsvoering en moet de belangen van aandeelhouders verdedigen. Bij Parmalat kwamen de leden van de raad van bestuur uit de lokale gemeenschap in Parma en waren bekenden van de familie Tanzi, die een meerderheidsbelang in het bedrijf heeft. Er was onvoldoende afstand om controle uit te oefenen. De leden van de raad van bestuur waren de vertrouwenspersonen van de familie Tanzi en moesten tegelijk de bedrijfsvoering controleren. Dat gaat niet samen. De financieel directeur en de juridisch adviseur hadden op eigen houtje bedrijfsstructuren opgezet waar niemand nog enig overzicht of controle over had. Een gezonde raad van bestuur zorgt in zo'n geval dat ze toch over de juiste informatie beschikt, maar daar was in dit geval geen sprake van. "

Waarom wees niemand de raad van bestuur op zijn tekortkomingen?

"Dat is herhaaldelijk gebeurd. Wij onderzoeken regelmatig de bedrijfsvoering van grote bedrijven als Parmalat. De conclusie van ons laatste rapport was vernietigend. Parmalat kreeg een bijzonder slechte rating. Wij schreven dat de samenstelling van de raad van bestuur onvoldoende garanties gaf dat het bedrijf goed gecontroleerd werd. Investeerders moeten daar zelf hun conclusies uit trekken. Dat aandeelhouders hun geld niet massaal terugtrokken, kwam doordat het aandeel Parmalat vrij laag genoteerd stond in vergelijking met andere aandelen uit dezelfde sector. Er werd gehoopt dat investeren in Parmalat toch een goed rendement zou opleveren. Dat is niet gebeurd. De aandeelhouders hebben samen vier miljard euro in rook zien opgaan de laatste week."

Waren er nog meer partijen die aan de bel trokken?

"Ja, een groep aandeelhouders heeft zowat anderhalf jaar geleden een brief naar het auditcomité bij Parmalat gestuurd. Dat comité voert naast de raad van bestuur een extra controle uit. In de brief verwoordden zij hun ongerustheid over de gang van zaken bij het zuivelconcern. Er is nooit op die brief gereageerd. Een ander alarmsignaal kwam van Merrill Lynch. Analisten van de Amerikaanse zakenbank weigerden het Italiaanse bedrijf nog langer te volgen, omdat zij nooit de gevraagde informatie kregen om hun werk goed te doen. Er is dus meerdere keren aan de bel getrokken. Dat zijn verzwarende omstandigheden in het dossier. Parmalat zal niet kunnen beweren dat het nooit op zijn fouten is gewezen."

Deloitte & Touche heeft ook een probleem. Parmalat had deze accountant sinds 1999 aangewezen om de boekhouding te controleren.

"Het is onbegrijpelijk dat Deloitte & Touche niet geprotesteerd heeft. Maar de accountant zal de bal terugkaatsen en zich verdedigen met het argument dat hij vals is geïnformeerd. De vraag is natuurlijk of Deloitte & Touche voldoende heeft gedaan om de juiste informatie te krijgen."

Wat is de rol van de banken hierin?

"Die hebben meegeholpen om de ondoorzichtige bedrijfsstructuren op te zetten en risico's te camoufleren. Of dit de banken te verwijten is, weet ik niet. Zij doen wat hen wordt opgedragen. Het is aan het bedrijf om een transparant beleid te voeren. De Bank of America heeft valse documenten uitgegeven over een rekening op de Kaaimaneilanden waar 3,9 miljard dollar op zou staan. Maar heeft de Bank of America dat zelf gedaan of heeft iemand vals briefpapier van deze bank gebruikt om te frauderen?"

Wat gaat Deminor verder met de zaak doen?

"Wij zijn op dit moment bezig met een onderzoek naar de precieze oorzaken van dit schandaal. Wij zijn door zeven verschillende internationale investeerders, waaronder Britse en Amerikaanse pensioenfondsen en banken, gevraagd de mogelijkheden te bestuderen om het verloren kapitaal op een of andere manier te recupereren. Bij elkaar hebben zij 165 miljoen euro aan aandelen verloren door de fraude bij Parmalat."

Erik Bomans (Deminor): 'Zakenbank Merrill Lynch weigerde Parmalat nog langer te volgen, omdat zij nooit de gevraagde informatie kregen om hun werk goed te doen'