Direct naar artikelinhoud

Op het werk is uw mening net iets minder vrij

Een professor tegen abortus, een jurist tegen het boerkaverbod en een kritische diversiteits - ambtenaar. Alle drie hangt hen ontslag boven het hoofd. Waar stopt de vrijheid van mening? 'Loyauteit aan de werkgever kan doorwegen.'

Vlaams minister van Gelijke Kansen Liesbeth Homans (N-VA) vraagt om diversiteitsambtenaar
Alona Lyubayeva te ontslaan wegens problemen met deadlines en 'te kritisch' (zie kader). Bij gelijkekansencentrum Unia zou juriste Rachida Lamrabet moeten vrezen voor ontslag omdat ze in een interview liet optekenen: "Ik ben niet voor de boerka, maar ook niet voor een boerkaverbod", terwijl Unia zich aan dat verbod in ons land te houden heeft.

En aan de UCL is professor filosofie Stéphane Mercier geschorst omdat hij zich tegen abortus uitspreekt. Ook zou hij het homohuwelijk een "incestueus concept" hebben genoemd. Homofobe uitspraken zijn strafbaar wanneer sprake is van met 'een bijzonder opzet' aanzetten tot haat. Meningen over thema's die niet onder die antidiscriminatiewetgeving vallen, zijn vrij. "Die vrijheid is echter nooit absoluut. Ook een werkgever heeft rechten. Zo moet een werknemer loyaal zijn en mag die de werkgever niet beschadigen", zegt professor mensenrechten Koen Lemmens (KU Leuven). Per geval wegen rechters af wat meer doorweegt. Academische vrijheid, reputatieschade, levens beschouwelijke mission statements en hoe een werknemer iets precies formuleerde en in welke context ze meespelen. "Een professor filosofie die zich uit over het recht op leven kan perfect met de academische vrijheid schermen want dat valt binnen zijn domein en aan universiteiten wordt geacht dat ideeën mogen botsen", zegt Lemmens.

Rechters zullen ook niet snel akkoord gaan met een ontslag wanneer je enkel privé iets con-
troversieels zegt. "Op sociale media, publiekelijk of in de les stel je je wel kwetsbaarder op", zegt hoogleraar rechten Daniël Cuypers (UA). Soms kan een instelling zwaaien met een levensbeschouwelijk charter. "Maar dat kan nooit je recht op vrije meningsuiting helemaal doorkruisen en al zeker niet aan een universiteit", zegt Lemmens.

Unia in de problemen

De 'zaak'-Lamrabet vanop afstand inschatten vinden de juristen lastig. "Maatschappelijk is deze zaken vergelijken hoe dan ook interessant. Wie dacht dat zij zich zonder gevolg tegen het boerkaverbod mag uitspreken, moet aanvaarden dat Mercier zich tegen abortus uitspreekt", zegt Lemmens. "Velen denken dat vrijheid van meningsuiting enkel voor hun kamp geldt. Rechters redeneren níét zo eenzijdig."

In Lamrabets nadeel speelt dat Unia al onder vuur lag en ze daarom had kunnen weten dat haar
uitspraak haar werkgever nog meer in de problemen kon duwen. Lem mens: "Juridisch is het ook niet helemaal correct. Twee grondwettelijke hoven en het mensenrechtenhof hebben het boerkaverbod goed gekeurd. Dus het is persoonlijke kritiek in een voor de werk gever precaire
context." Ambtenaren genieten ook vrijheid van meningsuiting, maar ze mogen de loyauteit tegenover de maatschappij niet schenden. "Een Nederlandse ambtenaar die tweette dat IS een zionistisch complot is, is ontslagen omdat die uitspraak het samenleven schaadt. Maar een postbode die

jaren geleden in een interview zei dat de bazen als nazikampbewakers waren, is niet ontslagen omdat zoiets geen maatschappelijke schade berokkent", zegt professor ambtenarenrecht Alexander De Becker (UGent en UHasselt). Daarom is volgens Cuypers de vaste benoe-
ming cruciaal. "Zeker in een land waar dit soort posten gepolitiseerd zijn, is het zonder die bescherming moeilijk om onafhankelijk te zijn." jaren geleden in een interview zei dat de bazen als nazikampbewakers waren, is niet ontslagen omdat zoiets geen maatschappelijke schade berokkent", zegt professor ambtenarenrecht Alexander De Becker (UGent en UHasselt). Daarom is volgens Cuypers de vaste benoeming cruciaal. "Zeker in een land waar dit soort posten gepolitiseerd zijn, is het zonder die bescherming moeilijk om onafhankelijk te zijn."