'Voor Knack schrijven is topsport'

Drie jaar geleden stapte Jörgen Oosterwaal op als hoofdredacteur van Humo. Moegestreden, zijn buik vol van conflicten, machtsspelletjes en geruzie. "Hoofdredacteur zijn is een hondenstiel", liet hij toen optekenen. Maar bloed kruipt waar het niet gaan kan: toen Oosterwaal vorig jaar de vraag kreeg om hoofdredacteur van Knack te worden, begon het toch weer te kriebelen. "Ik was klaar om aan iets nieuws te beginnen", vertelt hij in zijn eerste interview na zijn aanstelling.

"Na Humo heb ik lang nagedacht over hoe ik bij dat blad had gefunctioneerd en hoe het anders zou kunnen. Daar heb ik lessen uit getrokken. Hoe ik mijn job nu uitoefen, is in weinig te vergelijken met hoe ik het bij Humo deed."

Hoezo?

Jörgen Oosterwaal: "Bij Humo heb ik alles meegemaakt: conflicten met de directie, stakingen, overnamegesprekken. Dan word je in een positie gewrongen waarbij je niet alleen moet proberen een zo goed mogelijk blad te maken, maar ook nog eens moet vechten voor de eigenheid van dat blad. Dat vreet energie en dat wou ik niet meer. Mijn taakomschrijving hier is veel duidelijker. Van Knack een beter blad maken, daar draait het om."

Dat klinkt prima, maar nog vóór u ook maar een voet op de redactie had gezet, brak een gigantisch conflict uit. Knack-monumenten Rik Van Cauwelaert en Koen Meulenaere stapten op uit onvrede met uw komst. U was volgens hen journalistiek niet meer geloofwaardig nadat u in opdracht van Patrick Janssens een personalitymagazine had gemaakt.

"Iedereen weet ondertussen dat het conflict helemaal niet om mij ging. Zowel Rik als Koen heeft in het verleden intern nog gepleit voor mijn aanwerving. Dat zegt toch genoeg? Ik ben gewoonweg gebruikt in een machtsstrijd die al jaren aansleepte. Niemand kan me op basis van feiten in een bepaald politiek kamp onderbrengen. Dat weet Rik als echte Wetstraatrat trouwens maar al te goed, maar hij zag in het magazine Patrick een mooie kans om in dit conflict het laken naar zich toe te trekken."

Uiteindelijk moesten Van Cauwelaert en Meulenaere het afleggen tegen uitgever Jos Grobben. U kwam, en zij moesten gaan.

"Ik vind dat nog steeds heel jammer. Ik had liever gehad dat er niemand was weggegaan."

Dus als Rik Van Cauwelaert morgen een column wil in Knack, dan ontvangt u hem met open armen?

"Dat is zeker bespreekbaar. Als hoofdredacteur moet je rancune achterwege kunnen laten. Als voetbaltrainer zet je ook je beste speler niet in de tribune omdat hij je heeft uitgescholden. Wie dat doet, vindt zichzelf belangrijker dan zijn job."

Had hun vertrek niet ook voordelen? Intern worden Meulenaere en Van Cauwelaert omschreven als de twee wielklemmen die Knack jarenlang hebben geïmmobiliseerd. Hun vertrek gaf u de kans om de broodnodige veranderingen door te voeren.

"Die veranderingen had ik hoe dan ook doorgevoerd, met of zonder Van Cauwelaert en Meulenaere. Je kan zo'n blad niet blijven blokkeren. Dat gebrek aan dynamiek is net waarom de weekbladen het zo lastig hebben. Terwijl kranten de voorbije jaren continu zijn blijven investeren en innoveren, is men bij de weekbladen op de lauweren blijven rusten. Met als gevolg dat de kranten hun verkoopcijfers relatief stabiel kunnen houden, terwijl de weekbladen hun cijfers naar beneden zien duiken.

"Al mogen wij wat dat betreft niet klagen. We hebben het voorbije jaar een procent aan bereikbaarheid ingeboet en vijf procent kopers. Een onverhoopt resultaat gezien de hele heisa vorig jaar. Wanneer je een intern conflict op de barricades uitvecht en publiekelijk de geloofwaardigheid van je blad in vraag stelt, mag het niet verbazen dat de cijfers rood kleuren."

Wat zijn die veranderingen die bij Knack zo nodig waren?

"Knack is een heel degelijk en betrouwbaar blad dat niet meedoet aan de waan van de dag. Dat moet vooral zo blijven, maar ik wil het blad ook toegankelijker, leesbaarder en relevanter maken. Artikels in Knack moeten aangenaam om lezen maar tegelijk ook grondig zijn. Er moet diepgang in zitten zonder daarbij in te boeten aan vlotheid. Dat is niet altijd makkelijk, maar het kan wel. Onze taal is rijk genoeg om het moeilijkste onderwerp op een heldere manier te omschrijven. Maar je moet er wel de moeite voor willen doen.

"Schrijven voor een blad als Knack is een vorm van topsport. Het is geen nine-to-fivejob. Ik wil mensen die aan de top willen spelen, die het verschil willen maken. Ik smeek mijn mensen om hun tijd te nemen voor de uitwerking van hun stukken. Ze krijgen van mij twee, drie, als het moet zelfs vier weken om een goed dossier te maken. Maar dan moet dat ook een fantastisch stuk opleveren. Ik vraag iedereen zo lang mogelijk, zo grondig mogelijk, zo goed mogelijk hun artikel uit te schrijven. Ik geef mensen de ruimte om dat te doen."

Is daar in tijden van crisis budget voor?

"Zulke dingen zijn veel haalbaarder dan de buitenwereld denkt. Er staan in Knack gemiddeld acht à tien grote verhalen per week. Je kunt het perfect zo organiseren dat mensen heel geregeld tijd krijgen om aan zo'n groter verhaal te werken. Maar veel journalisten hebben ook pleinvrees. Een dossier maken, je inwerken, zaken uitspitten. Veel journalisten staan daar niet om te springen. Terwijl het net dat soort stukken zijn die ik vaker in Knack wil zien."

Bent u als hoofdredacteur ook verantwoordelijk voor wat er op de site verschijnt?

"Neen, de website heeft een aparte hoofdredactie. Website en printproducten hebben een heel andere dynamiek. Dat die twee los van elkaar staan, is heel logisch."

Komt u op die manier niet in een onhoudbare spreidstand terecht? Knack is als blad het afgelopen jaar dan wel ruimdenkender geworden, op de website loop je nog steeds opmerkelijk veel rechtse denkers tegen het lijf.

"In Vlaanderen zijn er ook meer mensen die rechts denken. Natuurlijk stel ik me wel eens vragen bij bepaalde opiniestukken op onze site, of ze nu van rechts of van links komen. Maar net dat bewijst misschien dat ik niet de beste man ben om zo'n site te leiden.

"Online heeft een hoge omloopsnelheid: alles moet zeer snel gaan. Ik hou daar niet zo van. Ik denk graag wat langer na over de dingen. Ik weeg de verschillende opties graag zorgvuldig af, om daarna met iets te komen wat af is."

Bent u dan wel de juiste man om Knack het digitale tijdperk binnen te leiden?

"Knack.be geeft het nieuws de klok rond: snel en bondig, het magazine geeft duiding en achtergrond bij het nieuws. Digitaal kun je overigens ook andere dingen doen. Dat hoeft niet synoniem te staan voor oppervlakkig en snel, kijk maar naar wat De Correspondent in Nederland doet."

Is dat de richting die u op digitaal vlak met Knack beoogt?

"Je mag de drager niet verwarren met het product. Het is niet omdat je overschakelt op een andere drager dat je daarom ook een ander product moet maken. Een goed gemaakt, scherp weekblad zal altijd overleven, of het nu op papier is of digitaal. Je moet in de eerste plaats een goed blad maken, het platform dat je gebruikt om het bij de lezer te brengen is eigenlijk een secundaire kwestie.

"Ik zou het absoluut niet erg vinden om enkel digitaal te werken, alleen is de vraag: wanneer spring je? Ik heb van mijn vader geleerd om mijn oude sokken nooit weg te gooien voor ik er een paar nieuwe had. Die waarschuwing geldt ook voor de magazinemarkt. Je moet niet plots digitaal gaan werken wanneer er nog geen goed verdienmodel voor is. Zeker omdat het oude model nog steeds heel lucratief is.

"Natuurlijk ontstaan er nieuwe digitale initiatieven, maar wat me opvalt is dat de meeste daarvan opgericht worden met afscheidspremies uit de klassieke dodebomenindustrie. Newsmonkey, Apache, De Correspondent, Mediapart. Allemaal hetzelfde verhaal. Een monument als Newsweek maakt ondertussen de omgekeerde beweging: zij kiezen weer voor papier."

Voorlopig blijven we Knack dus nog wel even op papier lezen?

"Ik denk dat weekbladen nog wel een tijdje op papier zullen blijven bestaan. Net als de weekendkranten. Dat zijn producten die je op je gemak wilt lezen, waar je je tijd voor wilt nemen. Maar de technologie wordt alsmaar beter en op een bepaald moment krijg je onvermijdelijk een omslagpunt. Daar kun je je maar beter op voorbereiden.

"De Correspondent bewijst dat je langere stukken ook mooi online kunt presenteren. Eigenlijk bewijzen we dat zelf al ruim een jaar met de tabletversie van Knack. Lezen we over twee jaar allemaal digitaal? Of doen we er nog vijf jaar over? Dat kan niemand exact voorspellen."

Ondertussen duiken de verkoopcijfers van die magazines steeds sneller naar beneden. Had u dat bloedbad twee jaar geleden zien aankomen?

"Ja, omdat we niet op de Fiji-eilanden leven. Ik heb gezien wat er in de ons omliggende landen is gebeurd. In Nederland bijvoorbeeld is de magazine-markt helemaal weggeblazen. Vrij Nederland verkoopt daar nog amper 40.000 exemplaren. Als je dat ziet gebeuren, dan weet je dat je ook in Vlaanderen op je tellen moet passen."

Knack houdt nu nog 99.000 kopers over. Waar ligt de ondergrens?

"Geen idee. Mediaxis heeft destijds De Nieuwe Panorama stopgezet omdat het blad met 70.000 verkochte exemplaren niet meer leefbaar was. De redactie ervan begon nadien met P-Magazine, dat nog altijd bestaat. En De Morgen slaagt er al jaren in om met 50.000 kopers het hoofd boven water te houden."

Ook Humo is ondertussen flink wat kopers kwijtgeraakt: zij hebben er nog maar 140.000.

"Als je een draaiboek zou maken van wat je absoluut niet met een blad mag doen, dan is Humo het perfecte voorbeeld. Alle mogelijke fouten zijn daar gemaakt. Met de beste bedoelingen trouwens, daar ben ik van overtuigd. Want als nieuwe eigenaar wil je toch het allerbeste voor je blad."

U was destijds diegene die Humo bij Woestijnvis binnenloodste. Hebt u daar nu spijt van?

"Ik heb al dikwijls gedacht: 'Had ik dit nu wel moeten doen?' Maar ondertussen staat heel Sanoma te koop en vindt Humo een nieuwe adem. Ach, de geschiedenis zal het wel uitwijzen. Ik ben er ondertussen al meer dan drie jaar weg, ik kan er dus niks meer aan veranderen."

Uw opdracht bij uw aanstelling was om Rik De Nolf (CEO van Roularta Media Group, red.) te verrassen. Is dat ondertussen gelukt?

"Ik zie Rik De Nolf niet zo veel. Maar ik denk wel dat ik hem al een aantal keer heb verrast. Misschien zelfs al iets te veel."