Screening borstkanker: jarenlang georganiseerd consumentenbedrog

Onlangs publiceerde ik een boek over de gezondheidsindustrie. De eerste helft vertelt over de fantastische tocht van de mens, van zelfreplicerend snot tot een slimme, taalvaardige chimpanseesoort. Het legt uit waarom wij nu langer leven dan ooit. Paradoxaal zijn er toch meer mensen met chronische aandoeningen. Daar gaat het tweede deel over. Door de grote vooruitgang van de preventieve geneeskunde verdwijnt weldra de laatste gezonde mens. Iemand die zich nog gezond acht, is onvoldoende gescreend. U zult waarschijnlijk oud worden en hoogbejaard sterven. Dat vooruitzicht vinden wij geen pretje. Daarom zijn dromen van een eeuwige jeugd zo oud als de mensheid.

De voorlopig laatste gezondheidsrevolutie, het verlengen van het bejaarde leven, begon na de Tweede Wereldoorlog en is gekocht door medische technologie. Je kunt de aandeelhouders van de farmaceutische industrie niet verwijten dat ze return on investment willen. Er zijn talloos veel checks and balances, de farmaceutische industrie is een van de meest gecontroleerde ter wereld.

Veel schoothondjes

Dat wil niet zeggen dat er geen verkeerde dingen gebeuren. Het gaat om veel geld, de verleiding is groot. Maar aan de andere kant: als je een nieuwe auto koopt, geloof je toch ook niet klakkeloos de brochures? Die brochures worden u nu door de ondernemende universiteit verkocht, niet als reclame maar als wetenschap. De ondernemende universiteit zijn de onderzoeksindustrieën die verbonden zijn aan de universiteit en genieten van haar status, maar leveren aan de meest biedende. Het maakt niet uit wat: als het maar geld en publicaties opbrengt. Geneeskunde is hier zeer kwetsbaar voor, omdat mensen zo vatbaar zijn voor de illusie van de eeuwige jeugd.

Een ergerniswekkend voorbeeld is borstkankerscreening. Dit is in de jaren '80 gepromoot door de onderzoeksindustrie. De evidence based medicine stond nog in de kinderschoenen. Skrabanek, een leidende scepticus, beschreef in 1985 al wat er mis was aan borstkankerscreening: grote kansen op overbehandeling van goedaardige letsels en lage baten op de baten. Borstkankerscreening vindt veel 'schoothondjes', goedaardige kanker die de vrouw nooit last zou hebben berokkend. Daarentegen is de 'wolf', het kwaadaardige gezwel dat snel uitzaait, al uitgezaaid bij ontdekking. Kanker is een evolutionair proces: de bestrijding van kanker is ouder dan het veelcellige leven. Kanker wordt negenennegentig maal afgevangen, de honderdste keer heb je prijs: je kunt slechts naderhand bepalen wie succes had.

Hoe zuurder de melk van de borstkankerscreening, hoe misselijker de officiële propaganda van ambtenarij en universiteit. Een farmaceutische industrie die dit ooit had geleverd, werd aan het kruis genageld. Werkt borstkankerscreening? Hoe beter de onderzoekstrials, hoe minder effect. Borstkankersterfte is nu sterk gedaald, wegens de aantoonbaar verbeterde kankerbehandeling. Volgens de reclame van de ondernemende universiteit is dat echter te danken aan screening. Maar de borstkankersterfte daalt sterker in de niet-gescreende, jongere leeftijdsgroepen. De sterfte daalt even sterk in landen die niet of laat zijn gaan screenen. Je moet niet ver zoeken: in Vlaanderen was de borstkankersterfte voor screening identiek met Nederland. Na twintig jaar stalinistisch georganiseerd borstkankerscreeningonderzoek in Nederland, waar vrouwen als koeien naar de mammobiel worden gedreven, is de borstkankersterfte 6 procent lager dan in Vlaanderen. De pas in 2001 in Vlaanderen ingevoerde screening heeft nog geen effect: dit is de beste schatting van het effect van borstkankerscreening in de dagelijkse praktijk. Vandaag kun je nog altijd lezen: "Als borstkanker vroegtijdig wordt vastgesteld, zijn meestal een minder ingrijpende operatie en behandeling nodig". Alle cijfers tonen het tegendeel, zowel uit onderzoek als uit de dagelijkse praktijk. Eén op de drie bij kankerscreening ontdekte tumoren is een schoothondje, dat onschadelijk zou zijn gebleken. Jaarlijks worden zo in Nederland 2.000 vrouwen behandeld voor een statistisch schoothondje alsof het kanker was.

Banden met industrie

Dit consumentenbedrog duurt decennia. Vrouwen hebben geen flauw benul van de baten en de schade van kankerscreening. Het grote Europese onderzoek dat dit aantoonde, werd betaald uit eigen zak door het betrokken instituut. Onafhankelijk kritisch onderzoek wordt nooit gefinancierd. In Nederland is de onderzoeksindustrie die het bevolkingsonderzoek organiseert en aanbeveelt ook die die het moet evalueren (en die daar niet armer van worden). O wonder. Het evidente blijft niet ontdekt: de hoge aantallen 'schoothondjes' bij behandeling en de geringe daling van borstkankersterfte in de gescreende bevolking.

Enkel de Mexicaanse griep heeft Nederland 800 miljoen euro gekost aan overbodige griepremmers en vaccinaties. Dat de industrie van dat buitenkansje heeft geprofiteerd, valt hen niet kwalijk te nemen. De ware verantwoordelijken, de ondernemende universiteiten, blijken gewoon niet aansprakelijk. Dat deze hoogleraren talloos veel banden hadden met de industrie, was bepaald geen geheim. De daders bereiden alweer een nieuwe paniekgolf voor. Waarom ook niet? De ondernemende universiteit is blij omdat ze nog meer geld hebben binnengehaald in het academische hol. Dit is de kern van het moderne probleem: waar de farmaceutische industrie van zeer nabij op de vingers wordt gekeken, zijn hun handlangers van de ondernemende universiteit nooit aansprakelijk.