De leugen over de Titanic en de ijsberg
Een nieuw boek over de ramp met de Titanic brengt aan het licht hoe de ‘onzinkbare’ oceaanstomer in 1912 werkelijk verging. De versie die de geschiedenisboekjes haalde, blijkt gebaseerd te zijn op de leugens van een kroongetuige.
Louise Patten - kleindochter van Charles Lightoller, de enige officier die de ramp overleefde - onthult bijna een eeuw na de feiten welke noodlottige beslissingen leidden tot een van de verschrikkelijkste scheepsrampen in de geschiedenis.
Patten baseert zich op het verhaal van haar grootvader Charles Lightoller, die na de ramp tot tweemaal toe voor het gerecht geroepen werd. In de nasleep van het drama, dat aan 1.517 opvarenden het leven had gekost, werden aan beide zijden van de Atlantische Oceaan processen gehouden om verantwoordelijken te vinden. Als enige overlevende officier was Lightoller een kroongetuige. Zijn getuigenis haalde de geschiedenisboeken. Bijna honderd jaar lang heette het officieel dat de Titanic zonk nadat het schip tegen een ijsberg was aangevaren. Door mistbanken zou de bemanning de ijsberg te laat hebben gemerkt om nog te kunnen bijsturen, met de bekende gevolgen.
Nu brengt Lightollers kleindochter, de Britse romanschrijfster Louise Patten, aan het licht dat haar grootvader al die tijd gelogen heeft. Niet om zijn eigen vel te redden, maar om te verhinderen dat de eigenaars van de Titanic in de nasleep van het proces failliet zou gaan. Volgens Patten was het een erezaak tussen haar grootvader en de eigenaars van het schip, die mee aan boord waren gegaan voor de maiden trip van hun grootste schip. Pas jaren na Lightollers overlijden vertelde Pattens grootmoeder wat er volgens haar overleden echtgenoot echt gebeurd was.
De werkelijke oorzaak voor de scheepsramp is volgens Patten een even banale als fatale stuurfout en niet het feit dat de ijsberg plots kwam opdoemen uit de mist. Volgens Patten was de ijsberg al van ver te zien en had het schip er moeiteloos langs links omheen kunnen varen. De haperende communicatie tussen officieren en stuurlui zorgde echter voor een fatale vergissing. In plaats van linksom te draaien, stuurde de roerganger rechtsom, recht op de ijsberg af. Volgens Patten ging het om een interpretatiefout.
Linksom versus rechtsom
De bemanning van de Titanic bestond voor een deel uit zeelui die hun opleiding genoten hadden op zeilschepen. Wie met een zeilschip linksom wil varen, moet het roer naar rechts duwen. Bij stoomschepen als de Titanic was dat niet meer het geval. Daar werkt het roer ongeveer zoals het stuurwiel van een auto. De stuurman was in het moderne systeem getraind, maar aan boord van de Titanic werden de orders nog steeds volgens het zeilsysteem gegeven. In paniek haalde de stuurman de orders door elkaar. Toen de officieren de vergissing ontdekten, was het te laat om de ijsberg te ontwijken. De Titanic knalde tegen de ijsmassa aan en begon water te maken.
Maar zelfs met een gapend gat in de boeg was de Titanic volgens Patten niet verloren. Als het schip meteen na de aanvaring voor anker was gegaan, had het kunnen blijven drijven tot schepen uit de buurt de passagiers hadden geëvacueerd. Toch opteerden de eigenaars van het schip om verder te varen. Bruce Ismay, de voorzitter van rederij White Star Line, kon volgens Patten niet verdragen dat de Titanic traagjes zou zinken of onder het oog van de pers door sleepboten de haven van New York zou worden binnengeloodst. Zijn onzinkbare schip zou op eigen kracht veiliger oorden bereiken. En dus gaf Ismay het bevel om voort te varen. Het ruim stroomde vol water en binnen enkele uren verdween de Titanic in zee. Het merendeel van de opvarenden kwam in het ijskoude water terecht en stierf binnen enkele minuten.
Binnen het wereldje van Titanic-fanaten zorgt Pattens boek voor opschudding. “Ik heb het verhaal voor het eerst gehoord toen ik 10 jaar oud was en heb er als het ware mee leren leven. Maar de mensen hebben recht op dit verhaal. Ik wilde het niet meenemen in mijn graf.”