Niet-gelovigen bidden dat het land geen 'Tunistan' wordt

Het huis van Mohamed Talbi in de Bardowijk in Tunis is makkelijk te vinden: op de witte omheiningsmuur staat in grote zwarte letters 'Het huis van Satan' geschreven. "Ik heb het al twee keer laten overschilderen maar ze kwamen telkens terug", zegt de 90-jarige islamoloog. "Nu zit er maar één laag verf over zodat de slogan nog een beetje te zien is. Blijkbaar zijn ze daarmee tevreden."

De salafisten, radicale moslims, hebben een prijs op Talbi's hoofd gezet nadat hij in juni op de radiozender Chems FM iets oneerbiedigs had gezegd over Mohameds vrouw Aicha, en dat Mekka en Medina tijdens het leven van de profeet vergeven waren van de hoeren. Het was lang niet het belangrijkste van zijn betoog maar het was wel wat de salafisten onthielden. Talbi werd tot afvallige verklaard - op Facebook.

"Wat kunnen ze mij nog", vraagt Talbi. "Ik ben 90 jaar oud. Een mes op de keel is in ieder geval sneller dan kanker." Hij is wel naar de politie gestapt, "maar met dat soort zaken houden wij ons niet bezig", zeiden ze.

Talbi heeft besloten om van het ijveren voor een seculiere staat in Tunesië zijn laatste gevecht te maken. "Een volkomen seculiere staat. De sharia moet in zijn geheel afgeschaft worden. Het woord sharia komt in de Koran niet voor. Het is een uitvinding van mensen; een islam met de sharia is geheel incompatibel met de democratie."

Dat kan doen vermoeden dat Talbi een atheïst is. Niets is minder waar: Talbi is een devoot moslim. Naar de moskee gaan lukt niet meer. "Als ik mij voorover buig om te bidden kom ik nooit meer overeind." Dus heeft hij een gebedskamer laten installeren in zijn huis met een stoel in plaats van een gebedsmat.

"Ze zijn bang voor mij, juist omdat ik een van hen ben", zegt hij. "Veel mensen in Tunesië die voor het secularisme opkomen zijn atheïsten. Daardoor is het secularisme in de hoofden van veel Tunesiërs geassocieerd geraakt met atheïsme. De islamisten zijn niet bang voor de atheïsten; die maken het hen juist makkelijk."

Incidenten

Het is vrijdag, de dag die door de salafisten is uitgeroepen tot een dag van woede tegen Nessma TV. Uren later zal een betoging van boze salafisten uitmonden in een aanval op het huis van Nessmadirecteur Nabil Karoui. Zijn familie kan nog net ontsnappen langs de achterdeur; de politie kan nog net voorkomen dat het huis in vlammen opgaat. De salafisten zijn boos omdat Nessma TV de animatiefilm Persepolis van Marjan Satrapi heeft uitgezonden. Daarin komt een scène voor waar een klein meisje een denkbeeldig gesprek voert met God, die wordt afgebeeld als een oude man met een baard. God afbeelden is verboden in de islam.

De Persepolis-controverse is het laatste in een reeks incidenten. In februari vielen salafisten de rosse buurt van Tunis aan. (Tunesië is het enige Arabische land waar prostitutie legaal is.) In juni werd een bioscoop in Tunis belaagd toen daar de film Ni Allah ni maître (Noch God noch meester) van de Frans-Tunesische Nadi El-Fani werd uitgezonden, een documentaire over het secularisme in Tunesië. De titel is sindsdien veranderd in Secularisme inch'allah.

Begin deze maand waren er relletjes aan de universiteit van Sousse nadat een meisje in nikab (volledige sluier) de toegang werd geweigerd. Volgens het ministerie van Religieuze Zaken zijn sinds de revolutie van januari 900 moskeeën overgenomen door salafisten.

Dit alles speelt zich af tegen de achtergrond van de eerste vrije verkiezingen in Tunesië op zondag. Volgens de peilingen komt de islamitische partij An Nahda als winnaar uit de bus, met een score van 22 tot 30 procent van de stemmen. An Nahda spreekt geruststellende taal. De vrouwenrechten - de Tunesische vrouw heeft een benijdenswaardige positie in vergelijking met andere landen - zijn gegarandeerd, zegt partijleider Rachid Ghannouchi, en er zijn geen plannen om alcohol te verbieden. Het toerisme in Tunesië is goed voor 12 procent van de jobs.

Doembeeld

Veel waarnemers merken op dat An Nahda zich wel distantieert van de salafisten maar niet van hun eisen. "Wanneer er incidenten zijn veroordeelt Ghannouchi altijd het geweld maar hij zegt er telkens bij dat er grenzen zijn aan de vrijheid van meningsuiting", zegt Hamadi Redissi, professor politieke wetenschappen aan de universiteit van Tunis.

Redissi is een van de atheïsten over wie Talbi het heeft. In januari was hij voorzichtig optimistisch over de rol van de politieke islam in Tunesië. "Het doembeeld van een Tunesië dat onder de voet wordt gelopen door islamisten is onzin. Neem het aan van de man die wellicht hun meest virulente tegenstander is." Vandaag slaat Redissi een andere toon aan. "Wanneer mijn zoon mij nu belt uit het buitenland zegt hij altijd: 'En papa, hoe gaat het in Tunistan?'"

An Nahda, zegt Redissi, wedt op twee paarden. "Als het aan de macht komt via verkiezingen, dan is dat goed. Anders is er nog altijd de straat." Wat hij het meest vreest, is een halfslachtige An Nahda-zege. "Als An Nahda wint maar niet genoeg stemmen heeft om zijn programma door te duwen in de wetgevende vergadering, dan bestaat het gevaar dat het alsnog zijn gelijk probeert te vinden door de straat te mobiliseren."

Hij waarschuwt ook voor wat hij een 'Munchen van de geest' noemt. "Dat meer dan honderd advocaten klacht hebben ingediend tegen de eigenaar van Nessma TV, dat het parket een onderzoek heeft ingesteld wegen godslastering, dat Karoui zich verontschuldigd heeft: het wijst er allemaal op dat wij de vrijheid van meningsuiting in Tunesië nu al aan het opgeven zijn."

Mohamed Talbi geeft hem gelijk. "Karoui had zich nooit mogen verontschuldigen. Ze hadden Persepolis keer op keer moeten heruitzenden." Mensen die daar niet tegen kunnen, zegt hij, moeten hun televisietoestel maar weg doen. "Wat ik altijd aan de salafisten probeer uit te leggen is dat een seculiere staat ook voor hen de best mogelijke garantie is om vrij hun godsdienst te kunnen beleven. Ze moeten beter naar de Koran luisteren. Die zegt letterlijk: bemoei u niet met andermans zaken."